Het gaat slecht met ons onderwijs. Hoe kan het beter?

Als er slechte resultaten komen in internationale onderwijsvergelijkingen, dan kan je stilaan een paar zaken voorspellen. Vooreerst zal quasi iedereen er zijn of haar gelijk in zien, in lijn met wat ze al jaren verkondigen. Onderzoekers zullen voorzichtig zijn, omdat de data geen grote causale verbanden toelaten. En ietsje later komt de vraag naar oplossingen waarbij we enerzijds vaststellen dat we weinig zicht hebben op wat er effectief in ons onderwijs gebeurt en anderzijds lonken we naar goede voorbeelden in het buitenland. Dit laatste leidt dan tot ‘onderwijstoerisme’. Finland was lange tijd een topbestemming, al merkten weinigen dat ze ook al jaren achteruitgaan. Sinds de recentste PISA-onderzoeken, die 15-jarigen testen op taal, wiskunde en wetenschap, werd Estland the place to visit en de voorbije 24 uur kreeg ik veel vragen over Engeland, omdat deze regio zowel voor begrijpend lezen (PIRLS) als voor rekenen (TIMSS) de omgekeerde evolutie kende van Vlaanderen.

Toch blijft vergelijken moeilijk. De vergelijkende pedagogiek is een van de mooiste takken in mijn vakgebied. Je leert er al snel dat succes en falen van onderwijssystemen complexe verhalen zijn, die nooit door één element worden bepaald. Eén of zelfs een paar succesfactoren uit het buitenland kopiëren geeft daarom geen pas. Zo heeft de Britse onderwijsminister een veel grotere impact op wat er in de klas gebeurt dan zijn Vlaamse collega. Hij of zijn kan concreter bepalen hoe leerlingen technisch moeten leren lezen. Ben Weyts (N-VA) heeft hierover bitter weinig in de pap te brokken. En als je dat wil veranderen, dan staan er wel degelijk (grond)wetten en praktische bezwaren van koepels en netten in de weg.

Om hieruit te raken zou ik iets anders willen voorstellen. Misschien ken je wel Air Crash Investigations, een docu die National Geographic laat op de avond heruitzendt. Als een vliegtuig verongelukt, dan wordt goed uitgezocht wat de oorzaken zijn, zodat dit in de toekomst voorkomen kan worden.

Het Vlaamse onderwijs is nog niet gecrasht, al zijn we wel al een tijdje behoorlijk aan het dalen. Bijvoorbeeld Zweden was er erger aan toe: door een reeks maatregelen zoals een competentiegericht curriculum en scholen die winst mochten maken, is het systeem daar in vrije val. Of neem Nederland waar de onderwijscommissie Dijsselbloem (2007-8) analyseerde hoe het Nederlandse onderwijs in stormweer terecht was gekomen. Bij die commissie van onze noorderburen ontbrak een cruciaal deel dat volgt na de ‘Crash Investigation’. Aanpassingen doorvoeren! Eufemistisch gesteld hielden de volgende regeringen niet altijd evenveel rekening met de inzichten die Dijsselbloem en co. hadden gevonden.

Laten we in Vlaanderen dus een onderwijscommissie samenroepen, zoals Bart Eeckhout voorstelt. Maar laten we meteen ook beloven er lessen uit te trekken.