Het Engels zal Brussel ‘meer inclusief’ maken, really?

Alain Gerlache overschouwt de politieke actualiteit. Zijn column verschijnt op maandag.

Het Overlegcomité heeft het Brussels Gewest een tweede zit gegeven. Minister-president Rudi Vervoort (PS) noemt het ‘een pauze’ op weg naar de vrijheid. Voor het verder mag versoepelen, zal het Gewest koste wat kost de vaccinatiegraad van zijn bevolking moeten opkrikken.

Het is een beetje vernederend voor wie nog denkt dat de status van ‘hoofdstad’ Brussel superieur maakt aan de rest van het land. Het is vooral een ramp voor de Brusselse economie, die de horeca als motor heeft. En bovendien zet het de enorme problemen van de hoofdstad brutaal in de schijnwerpers: armoede, integratie, communautarisme, ongelijkheden tussen de rijkste en de armste gemeenten.

De Franse politieke analist Jérôme Fourquet noemt dat fenomeen de ‘archipelisering’ van de samenleving, haar fragmentatie tussen onderscheiden entiteiten die geen gemeenschappelijke referenties meer hebben (L’Archipel français – Naissance d’une nation multiple et divisée. Editions du Seuil). De vaststelling geldt voor Frankrijk, maar is ook elders van toepassing en zeker in Brussel, met het afhaken van bevolkingsgroepen en wat Fourquet ‘de secessie van de elites’ noemt, een verschijnsel waarover in de machtskringen minder wordt gesproken. Terwijl we echt niet ver moeten zoeken om er voorbeelden van te vinden.

Ver van de gezondheidscrisis en de sociale nood, werd de Brusselse politieke wereld in de voorbije dagen opgeschud door een polemiek van het soort waarin het uitblinkt, op het kruispunt van de zogeheten ‘nieuwe strijd’ en van de goede oude taalproblemen. Een woordje uitleg.

Net als de andere gewesten van het land organiseert Brussel elk jaar in september zijn Open Monumentendagen, die heel succesvol zijn. In het Frans zijn dat de ‘Journées du Patrimoine’. In Wallonië zal het evenement dit jaar zoals altijd die titel dragen. Maar niet in Brussel, want daar is de naam veranderd in ‘Heritage Days’. De Brusselse staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed, Pascal Smet (Vooruit), rechtvaardigt de naamsverandering met de noodzaak om ‘een nieuwe, meer inclusieve en brede dynamiek’ te scheppen. Het Franse woord ‘patrimoine’ komt immers van het Latijn ‘patrimonium’, met als etymologische wortel ‘pater’, vader. Sinds enkele jaren ligt dat woord ‘patrimonium’ onder vuur omdat het naar een door mannen nagelaten cultureel erfgoed verwijst en de bijdrage van de vrouwen negeert.

Het kabinet van Pascal Smet legt trouwens in Le Soir uit dat het woord ‘patrimoine’ voorbijgestreefd is omdat het verwijst naar een tijd ‘toen de vrouw uit elke overdracht van rijkdom werd geweerd en financieel afhankelijk werd gemaakt van de man’. Het woord ‘matrimonium’, met ‘mater’, moeder, als wortel, komt trouwens in bepaalde kringen meer en meer in zwang. Ondanks negatieve reacties dringt het beetje bij beetje binnen in het taalgebruik.

Het idee van de staatssecretaris heeft niet iedereen overtuigd, ook al omdat het thema van dit jaar ‘Meeting Points’ is. De voormalige voorzitter van DéFi, Olivier Maingain, is in de bres gesprongen. Volgens hem gaat het om een ‘valse discussie’. “Patrimonium is een juridische term, ook in het Nederlands. Etymologisch verwijst het woord misschien naar een man, maar vandaag is dat niet meer zo”, zegt hij tegen de Vlaams-Brusselse zender Bruzz.

Maar dat is niet de enige reden voor zijn afkeuring. Hij maakt ook bezwaar tegen de naam ‘Heritage Days’, waarin hij een nieuw bewijs ziet van het streven om het Engels te bevorderen, terwijl de hoofdstad slechts twee officiële talen kent: het Frans en het Nederlands. Mangain is niet de enige die er zo over denkt. Bruzz herinnert eraan dat het Brusselse N-VA-parlementslid Cieltje Van Achter haar onvrede over de verengelsing al eerder heeft geuit. Vergeet niet dat de Brusselse socialist Pascal Smet in Brussel opkwam met de slogan ‘One Brussels’

Het taalvraagstuk in Brussel en de promotie van de twee- en/of meertaligheid zijn belangrijke onderwerpen. Ze verdienen beter dan mediastunts die de problemen met de maatschappelijke en culturele integratie van de bevolkingsgroepen die het meest hebben afgehaakt compleet over het hoofd zien. Zal het gebruik van het Engels in de openbare ruimte hen helpen met hun integratie, of zal het de kloof met de ‘elites’ net vergroten? Zal het hen in deze context de kans geven een erfgoed te ontdekken dat ook het hunne is, naast hun oorspronkelijke cultuur?

De Brusselse autoriteiten kunnen misschien ‘Vaccination Days’ organiseren om te kijken of dat het Gewest een uitweg biedt uit de rampzalige gezondheidssituatie waarin het zich bevindt.