Het antwoord op één vraag beslist wanneer en hoe deze oorlog eindigt

Thomas L. Friedman is columnist bij The New York Times.

Na een verwarrende maand wordt duidelijk welke strategieën aan het werk zijn in Oekraïne: we kijken naar Vladimir Poetins plan B versus Joe Bidens en Volodymyr Zelensky’s plan A. Laten we hopen dat Biden en Zelensky zegevieren, want Poetins potentiële plan C is echt schrikwekkend – en ik wil zelfs niet opschrijven wat ik vrees dat zijn plan D is.

Ik heb hiervoor geen geheime bron in het Kremlin, maar heb wel vele jaren gezien hoe Poetin het in het Midden-Oosten aanpakt. En vanuit die ervaring lijkt het me duidelijk dat Poetin, beseffende dat zijn plan A mislukt is – de verwachting dat het Russische leger Oekraïne zou binnentrekken en de ‘nazi-leiding’ zou onthoofden, om daarna te wachten tot het hele land zich vredig in de Russische armen vlijt – nu overgaat naar plan B.

Plan B is dat het Russische leger willekeurig op Oekraïense burgers, flatgebouwen, ziekenhuizen, bedrijven en zelfs schuilkelders schiet – wat allemaal gebeurd is de voorbije weken – met het doel Oekraïners hun huis te doen ontvluchten, een enorme vluchtelingencrisis in Oekraïne teweeg te brengen en, nog belangrijker, een enorme vluchtelingencrisis in omliggende NAVO-landen.

Ik vermoed dat Poetin denkt dat als hij heel Oekraïne niet kan bezetten en vasthouden met militaire middelen en zijn vredesvoorwaarden niet gewoon kan opleggen, de tweede beste optie erin bestaat vijf tot tien miljoen Oekraïense vluchtelingen, vooral vrouwen, kinderen en ouderen, Polen, Hongarije en West-Europa binnen te drijven. De bedoeling: NAVO-staten opzadelen met een intense maatschappelijke en economische last, waardoor ze uiteindelijk Zelensky onder druk zetten om in te stemmen met gelijk welke voorwaarden van Poetin om de oorlog te beëindigen.

Ook al impliceert zijn plan dat ze oorlogsmisdaden zullen begaan die van hemzelf en de Russische staat permanent paria’s zullen maken, toch hoopt Poetin waarschijnlijk dat de nood aan Russische olie, gas en graan – en aan de Russische hulp voor regionale kwesties zoals de nakende nucleaire deal met Iran – de wereld snel zal dwingen om opnieuw zaken te doen zoals in het verleden.

Het plan B van Poetin lijkt te verlopen volgens plan. Het Franse nieuwsagentschap AFP meldde zondag vanuit Kiev: “Meer dan 3,3 miljoen mensen zijn uit Oekraïne weggevlucht sinds het uitbreken van de oorlog. Het is de snelst aangroeiende vluchtelingencrisis in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. De overgrote meerderheid zijn vrouwen en kinderen, volgens de VN. Nog eens 6,5 miljoen mensen zouden binnen de landsgrenzen op de vlucht zijn.”

En het bericht ging verder: “De Britse minister van Landsverdediging zei zaterdag dat Oekraïne zijn luchtruim effectief blijft verdedigen, waardoor Rusland afhankelijk is van wapens die het lanceert vanuit zijn eigen luchtruim. Volgens het communiqué is Rusland gedwongen ‘zijn operationele aanpak te wijzigen, en volgt het nu een uitputtingsstrategie. Wellicht behelst dat de willekeurige inzet van wapens, die leidt tot meer burgerslachtoffers, de vernieling van Oekraïense infrastructuur en een aanwakkering van de humanitaire crisis’.”

Het plan B van Poetin stuit echter hard op Biden en Zelensky. Zelensky’s plan A, dat volgens mij zelfs beter verloopt dan hij gehoopt had, is te vechten tot het Russische leger vastzit op het terrein, zijn wilskracht te breken, en daarna Poetin te dwingen in te stemmen met Zelensky’s voorwaarden voor een vredesakkoord – mét groot gezichtsverlies voor de Kremlin-baas. Ondanks de barbaarse aanpak van de Russische strijdkrachten houdt Zelensky wijselijk rekening met een diplomatieke oplossing en dringt hij aan op onderhandelingen met Poetin, terwijl hij ondertussen zijn troepen en mensen aanvoert.

The New York Times meldde zondag dat “de oorlog in Oekraïne uitdraait op een impasse na meer dan drie weken van gevechten, waarbij Rusland nog amper vooruit komt en alsmaar vaker burgers viseert, zeggen analisten en Amerikaanse officials. ‘Oekraïense strijdkrachten hebben de initiële Russische campagne van deze oorlog verslagen’, schreef het Institute for the Study of War, een onderzoeksinstelling uit Washington, in een analyse. Volgens de analyse beschikken de Russen niet meer over de mankracht en het materieel om hoofdstad Kiev en andere grote steden zoals Charkiv en Odessa in te nemen.”

Het plan A van Biden, waarvoor hij Poetin expliciet waarschuwde om een oorlog af te wenden, was dat hij economische sancties tegen Rusland zou uitvaardigen van een omvang die het Westen nooit eerder gezien had – met als doel de Russische economie totaal lam te leggen. De strategie van Biden- waar ook wapenleveringen aan Oekraïne deel van uitmaakten – doet precies dat. En het overtreft waarschijnlijk de verwachtingen van Biden, omdat ook honderden buitenlandse bedrijven die actief waren in Rusland hun activiteiten daar stopzetten – vrijwillig of onder druk van hun werknemers.

Russische fabrieken moeten nu sluiten omdat ze niet aan microchips en andere ruwe materialen geraken die ze normaal gezien kopen in het Westen. Er wordt veel minder gevlogen naar en in Rusland omdat veel commerciële vliegtuigen eigendom waren van Ierse leasingbedrijven, en Airbus en Boeing weigeren onderdelen te leveren voor vliegtuig die wel in Russische handen zijn. Ondertussen verzetten duizenden jonge mensen in de techindustrie zich tegen de oorlog door het land te verlaten. En dat allemaal nog geen maand nadat Poetin ten oorlog trok.

“Meer dan de helft van de goederen en diensten die Rusland binnenkomen gaat uit van ongeveer 46 landen die sancties of handelsbeperkingen hebben opgelegd, met de VS en de Europese Unie die vooropgaan”, schreef The Washington Post op gezag van het economisch onderzoeksbureau Castellum.ai.

The Post vervolgde: “Tijdens een televisietoespraak donderdag leek een boze Russische president Vladimir Poetin de problemen toe te geven. Hij zei dat de vele sancties zouden leiden tot ‘diepgaande structurele veranderingen in onze economie’, maar hij zwoer ook dat Rusland ‘de pogingen tot een economische blitzkrieg’ zou afslaan. Poetin zei: “Het is momenteel moeilijk voor ons. Russische financiële instellingen, grote bedrijven en kmo’s staan onder ongeziene druk.’”

En dus is dat de vraag van het moment: zal de druk op NAVO-landen van de vluchtelingen die de oorlogsmachine van Poetin creëert – elke dag komen er nieuwe bij – het halen van de druk op zijn vastgelopen leger in Oekraïne en op zijn economie in Rusland – die ook elke dag groeit?

Het antwoord op die vraag beslist wanneer en hoe deze oorlog eindigt – ofwel met een duidelijke winnaar en een duidelijke verliezer, ofwel, misschien waarschijnlijker, met een soort vuil compromis in het voor- of het nadeel van Poetin.

Ik zeg ‘misschien’ omdat de kans bestaat dat Poetin geen vrede neemt met een gelijkspel of een vuil compromis. Hij kan het gevoel hebben dat alles wat minder is dan een totale zege neerkomt op een vernedering die zijn autoritair bewind ondermijnt. In dat geval kan hij opteren voor een plan C – mijn gok: lucht- of raketaanvallen op Oekraïense militaire bevoorradingslijnen aan de grens met Polen.

Polen is een NAVO-lid, en een aanval op zijn grondgebied zou andere NAVO-leden verplichten te hulp te schieten. Poetin zou kunnen denken dat als hij dat kan forceren, en sommige NAVO schieten Polen te hulp, dat de NAVO dan uit elkaar zal vallen. Het zou inderdaad leiden tot hoogoplopende discussies in alle NAVO-staten – vooral in de Verenigde Staten – over de vraag of het verstandig is betrokken te worden bij een Derde Wereldoorlog met Rusland. Wat er ook gebeurt in Oekraïne, als Poetin de NAVO kan versplinteren, dan zou dat een verwezenlijking zijn die al zijn verliezen maskeert.

Als de plannen A, B en C van Poetin mislukken, dan vrees ik dat hij zich zal voelen als een in een hoek gedreven dier en zal opteren voor plan D: de inzet van ofwel chemische wapens, ofwel de eerste kernbom sinds Nagasaki. Het is een moeilijke zin om te schrijven. Maar die mogelijkheid negeren, zou extreem naïef zijn.

© 2022 The New York Times Company