Hendrik Vuye zei het al: onze parlementen zijn geen praatbarak, maar een zwijgbarak

Oud-journalist Walter Zinzen overschouwt de politieke actualiteit. Hij doet dat afwisselend met oud-politicus Siegfried Bracke en journalist Alain Gerlache.

Voor velen onder ons was Nederland jarenlang een gidsland. In Nederland was alles beter georganiseerd dan bij ons. In het Nederlandse Binnenhof ging het er een stuk democratischer aan toe dan in onze Wetsraat. Geloofden we. Dat geloof ben ik kwijtgeraakt. Ook de Nederlandse democratie is niet perfect.

Maar de gebeurtenissen in de Tweede Kamer van de afgelopen dagen hebben me dat geloof een stukje teruggegeven. En waarom? Omdat ze daar een nieuwe voorzitter hebben verkozen! Wat daar zo bijzonder aan is? Dat het gebeurt op een manier die bij ons ondenkbaar is.

Natuurlijk verkiezen ook onze parlementen een voorzitter. Tot er een nieuwe regering is. Dan maken de onderhandelaars (zeg maar de partijvoorzitters) onder elkaar uit welke partij het voorzitterschap krijgt. De partij die het haalt, wijst iemand aan en vervolgens keuren de parlementsleden, of althans die van de nieuwe meerderheid, die keuze goed. Op die manier hebben we nu voor het eerst een vrouw als Kamervoorzitter. Goed toch? Nee, niks goed. Een van de hoofdtaken van een parlement is het controleren van de regering. En de voorzitters van die assemblees worden aangewezen door degenen die gecontroleerd moeten worden! Hoe democratisch is dat?

Hoe anders gaat het eraan toe in Nederland. Na de verkiezingen kan ieder parlementslid zich kandidaat stellen voor het voorzitterschap. Ze doen dat door een brief te schrijven aan al hun collega’s. Er waren er nu drie: twee dames en een heer. Een van die drie was de vorige Kamervoorzitter, Khadija Arib. Opmerkelijk: zij is lid van de PvdA, een oppositiepartij. Bij ons onvoorstelbaar.

Ook opmerkelijk: Nederland had vijf jaar eerder dan wij dus al een vrouwelijke Kamervoorzitter. En al evenzeer opmerkelijk: ze is van Marokkaanse afkomst.

De heer in het gezelschap was een partijgenoot van Geert Wilders, Martin Bosma. Hij maakte geen enkele kans, hoewel niemand aan zijn bekwaamheid twijfelt. De Tweede Kamer bedankte ervoor om een PVV’er (de PVV is de partij van Wilders) als uithangbord te hebben.

Zo komen we tot de derde kandidaat, degene die het gehaald heeft: Vera Bergkamp, lid van de links-liberale D66. Volgens de Volkskrant prijzen partijgenoten en politieke concurrenten haar vermogen om te luisteren en zich in te leven in anderen. Haar vader was een Marokkaan, haar moeder een Nederlandse. Ze heeft de naam van haar moeder overgenomen omdat die van haar vader “te moeilijk” was. Tot tweemaal toe werd ze uitgeroepen tot het effectiefste Kamerlid, met het hoogste aantal aangenomen moties en amendementen van alle volksvertegenwoordigers.

Van haar wordt nu verwacht – aldus nog een keer de Volkskrant – “dat de Kamer hersteld wordt in haar controlerende rol, met een betere informatievoorziening door bewindslieden, dat ze geen mak lammetje meer is maar een leeuw”.

Wanneer zullen we het geluk kennen ook in België dit soort ambitie mee te maken, al was het maar in één enkel van onze zes parlementen? Jan Peumans, oud-voorzitter van het Vlaams Parlement (benoemd door zijn partijvoorzitter, nadien door zijn collega’s “verkozen”) heeft ooit eens gezegd dat een goed parlementslid er een is dat ook kritisch durft te zijn voor de ministers van de eigen meerderheid.

Parlementsleden die aan deze omschrijving beantwoorden zijn te tellen op één hand, ook als we zes keer zoeken. Hendrik Vuye, oud-Kamerlid, professor staatsrecht aan de universiteit van Namen, vindt zelfs dat de spotnaam ‘praatbarak’ voor onze volksvertegenwoordiging niet meer past. Het is, zo zegt hij, een zwijgbarak. Hoe kun je nu van een fatsoenlijke democratische controle spreken als de meerderheidspartijen in het Vlaams Parlement een zwijgakkoord hebben gesloten, dat hen verhindert onafhankelijke standpunten in te nemen die niet zijn afgeklopt door de bazen van de meerderheid?

Meer dan één analist heeft de jongste tijd ook gewezen op het bestaan van Atoma-schriftjes waarin tijdens de federale regeringsonderhandelingen afspraken worden genoteerd die het daglicht niet verdragen. Geheime akkoorden in een parlementaire democratie? Terwijl het officiële regeerakkoord zwijgzaam en zonder morren moet worden goedgekeurd? En onze volksvertegenwoordigers accepteren dit klakkeloos, kritiekloos en moedeloos, alsof het de normaalste zaak van de wereld is?

Misschien is Nederland toch weer een beetje gidsland. Toen uitlekte dat premier Rutte een kritisch parlementslid uit de eigen meerderheid monddood wou maken, overleefde hij ternauwernood een motie van wantrouwen. Zo kan het dus ook.