Heleen Debruyne: ‘Feministen missen tactisch vernuft, Valerie Van Peel mist nuance’

Heleen Debruyne is schrijfster, columniste en feministe.

Valerie Van Peel vindt dat er iets raars aan de hand is met het hedendaagse feminisme (DM 2/9). “Wat ooit een broodnodige strijd was, is veelal uitgegroeid tot een vat vol onverwerkte frustraties”, zegt ze. Een bekende riedel: wat zeuren al die feministen toch, in ons verlichte land is gelijkheid toch al lang bereikt?

Om haar punt te bewijzen haalt Van Peel er een aantal stokpaardjes bij. Quota in de politiek, bijvoorbeeld. Daar wil ze van af, want vrouwen hebben ondertussen hun weg wel gevonden. Ik ben benieuwd hoeveel vrouwen er nog in het parlement of in de regeringen zouden zetelen als we die quota zouden lossen. Kijk naar Nederland. Maar goed, haar afkeer van quota zou de opening kunnen zijn tot een met feiten en morele afwegingen ondersteund open debat. De kernvraag is eigenlijk: vind je dat een democratisch orgaan werkelijk alle burgers moet vertegenwoordigen? En wat doe je als dat niet vanzelf lukt? Moeten we, als we de quota voor vrouwen aanhouden, ook niet quota voor andere minderheidsgroepen organiseren? Wanneer wordt positieve discriminatie kwalijk? De Vrouwenraad liet daar een kans liggen met een onhandige uitspraak: “Jammer dat Valerie Van Peel, uitgerekend een vrouw, deze oproep doet.” Niet zo handig, zo heeft Van Peel iets om zich aan te ergeren, in plaats van het debat inhoudelijk ten gronde aan te gaan.

Nog iets waar Van Peel zich aan ergert: ze heeft het gevoel dat ze niet mag zeggen dat ‘het vrouw-zijn’ eigenlijk gewoon niet in haar gedachten opkomt tijdens haar werk. Fantastisch dat zij niet aan haar vrouw-zijn wordt herinnerd. Als ik een goede dag heb, gaat het ook zo. Daar hebben we maar mooi geluk mee: dat onze collega’s weldenkende mensen zijn en dat we een goede balans tussen werk en privé hebben gevonden. We plukken de vruchten van het werk van onze feministische voorgangers. Van harte gegund! Het gevaar van die prettige positie is wel dat het vaak blind maakt voor wie minder geluk heeft.

Vervolgens haalt Van Peel er de ‘gendergelijkheidsparadox’ bij, de gouden graal voor wie vindt dat feministen moeten stoppen met zeuren. Wat blijkt: in landen waar de gendergelijkheid groter is, kiezen vrouwen vaker voor een klassiek carrièrepad, in de zorg of het onderwijs. Dan geef je ze alle kansen, blijven ze toch in hun stereotiepe rol zitten! Maar zo eenvoudig is het natuurlijk niet. Ontzettend veel andere, moeilijk te meten factoren spelen hier mee. In landen waar het slechter gaat, kiezen vrouwen vaker voor de financiële stabiliteit van pakweg een ingenieursjob. Hier bij ons hebben ze meer financiële ruimte om de makkelijke weg, het stereotiepe vrouwelijke pad te kiezen. Die meer ‘vrouwelijke’ carrièrepaden zijn beter te combineren met het grootbrengen van kinderen, een opdracht die nog steeds vaker op het bord van vrouwen belandt. Het helpt niet dat het vaderschapsverlof bedroevend kort is, dat er nog steeds wordt gefronst wanneer mannen een zorgende rol opnemen en dat hun loon nog steeds hoger is. Wat is dan de vrije wil van de individuele vrouw, en wat is naleven wat je voorgeleefd wordt? Zolang we zorgarbeid niet financieel waarderen, zolang zorgen geen hoge maatschappelijke status krijgt, kun je niet zeggen dat er werkelijk gelijke kansen zijn. Die onderwaardering van zorgarbeid zorgt er mee voor dat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in de armoedecijfers. Deze punten zouden de kern van elk debat over gendergelijkheid moeten zijn.

Van Peel heeft het ook nog over testosteron, waardoor mannen zich competitiever gedragen in hun job. De wetenschap heeft al lang uitgewezen dat de hoeveelheid testosteron niet gerelateerd is aan de ‘mannelijkheid’ van gedrag. Los daarvan zouden veel mannen ook gebaat zijn bij een minder hevig competitieve werksfeer. Het is niet omdat ze zich relatief goed staande houden op de apenrots, dat de apenrots niet anders en beter georganiseerd kan worden. Kortom: Van Peel verwijt de hedendaagse feministen dat ze geen ruimte voor nuance laten, terwijl ze zich zelf allerminst een meester van de nuance betoont.

Deze hele discussie laat zien dat het hedendaagse feminisme hier en daar inderdaad een probleem heeft: ze zijn niet tactisch. Neem nu de befaamde vrouwenwandeling waar Sarah Schlitz aan deelneemt. Mannen niet welkom. Dat zoiets wordt georganiseerd is op zich niet gek. Er zijn ook praatgroepen voor alcoholici, fora voor mishandelde mannen, workshops voor transpersonen. Buitenstaanders niet welkom, om de deelnemers op hun gemak te stellen. Geen probleem. Maar dat een staatssecretaris voor Gelijke Kansen deelneemt is een tactische misser van formaat. Een binnenkopper voor Van Peel en de haren. Zo krijgen zij de gelegenheid om ‘het feminisme’ weg te zetten als een achterhoedegevecht en het niet te hebben over beleid dat ertoe doet.