Geslachtsregistratie is geen zaak voor het ziekenhuis

Ons wetboek kent slechts twee geslachten en vraagt dat het geslacht van een kind bij de geboorte wordt geregistreerd. Maar onze samenleving is diverser dan mannen en vrouwen, en soms klopt de M of V op de identiteitskaart niet met de individuele genderbeleving.

Landen ontwerpen daarom regel­geving die geslachtsverandering mogelijk maakt, los van medische criteria. Zo lanceerde de Maltese overheid vorige week een baanbrekend wetsvoorstel, dat de genderidentiteit van haar inwoners eenvoudig wil reguleren met groot respect voor de mensenrechten. Het voorstel verdient niet alleen ruime aandacht en debat, maar zelfs navolging in ons land. In België bestaat sinds 2007 de omstreden Wet betreffende de Transseksualiteit, een wet die de burgers het recht geeft op voornaams- en geslachtswijziging maar die op veel vlakken de mensenrechten schendt, door onder andere de verplichting tot sterilisatie.

De nieuwe overheid beloofde in haar regeerakkoord dat deze wet zal worden aangepast in het licht van de internationale mensenrechtenverplichtingen. Deze verplichtingen betreffen het schrappen van de opgelegde medische voorwaarden en het respecteren van het recht op lichamelijke integriteit.

Ook in Denemarken is sinds dit jaar een goede wet van kracht, gebaseerd op zelfverklaring van de aanvrager. Deze nieuwe wet bevat geen medische criteria meer waaraan de aanvrager moet voldoen, zoals een psychiatrische diagnose, sterilisatie of hormonale behandeling. Een eenvoudige administratieve procedure zorgt ervoor dat de aanvrager een nieuw socialezekerheidsnummer krijgt (dat geslachtsgebonden is, net zoals het rijksregisternummer in België). Dit nieuwe nummer vertaalt zich in een aanpassing van de vermelding van het geslacht op de persoonlijke documenten zoals de identiteitskaart, het rijbewijs en de geboorteakte.

Regeling voor minderjarigen

Zo werd Denemarken het eerste Europese land dat een wet aannam die rekening houdt met de mensenrechten. Een hele stap vooruit, al blijven twee kritieken overeind: ze is alleen toegankelijk voor meerderjarigen én ze voorziet in een wachttijd van zes maanden. De wachttijd van zes maanden werd ingeroepen om zogenaamde 'vergissingen' of 'onbesuisde' beslissingen te voorkomen.

Gezien de onherroepelijk rompslomp die een wettelijke aanpassing van een geslachtsregistratie met zich meebrengt, lijkt dat ons een zeer zwak argument. Minderjarigen die sociaal (en eventueel zelfs medisch) al jaren in hun correcte gender leven, blijven tot hun meerderjarigheid juridisch tegen hun 'oude' toegekende geboortegeslacht botsen: bij elke inschrijving in een school, bibliotheek, bij elke online aankoop, bij elk treinabonnement, enzovoort.

Het Maltese wetsvoorstel heeft wél een regeling voor minderjarigen en voorziet in een procedure die slechts enkele weken tijd in beslag neemt. In dat opzicht voldoet ze aan de aanbeveling uit 2010 van de Committee of Ministers, die stelt dat de procedure voor de erkenning van de genderidentiteit "snel, transparant en toegankelijk" moet zijn. Het Maltese voorstel voorziet bovendien in het beschermen van de privacy van de aanvrager: alle personen die deze informatie publiek maken, kunnen met een geldboete tussen de 1.000 en 5.000 euro bestraft worden.

Daarnaast krijgen ouders de mogelijkheid om bij de geboorte geen geslacht te registreren totdat de genderidentiteit van het kind duidelijk wordt. Dit betekent dat ouders pas het juridische geslacht laten optekenen, en ten laatste op de leeftijd van veertien jaar, als ze hebben kunnen observeren in welke richting het kind ontwikkelt, en wat de wensen van het kind hierbij zijn.

De huidige Belgische wet die zowel voor een voornaamswijziging als voor een geslachtswijziging medische eisen stelt, staat in schril contrast met de vooruitgang op juridische bescherming van de groep transgenders die ons land boekte in het afgelopen jaar. Zolang ons land rood kleurt op de Trans Rights Europe Map, is er geen reden tot juichen.

We doen dan ook een warme oproep aan de Belgische overheid om de vorige transwet in de prullenmand te gooien, en een nieuwe wet te schrijven gebaseerd op de 'best of'-voorstellen. Een juridische aanpassing van het geregistreerde geslacht moet mogelijk worden op basis van zelfverklaring waarbij geen psychiatrische diagnose, geen medische ingrepen, geen verplichting tot sterilisatie, noch enig ander document moet of mag worden opgevraagd. Om enige controle in te voeren, strekken Denemarken of Malta tot voorbeeld: beiden voorzien in een procedure voor de rechtbank als een aanvrager nogmaals het geregistreerde geslacht wenst te wijzigen. Meer moet dat niet zijn.