Genetische screening van erfelijke kankers redt levens

In het debat over de gezondheidszorg spelen toegankelijkheid en betaalbaarheid een centrale rol. Daarom blijft het verbazen dat levens- en geldbesparende maatregelen door het preventief testen van erfelijke kanker steeds in de (koel)kast blijven liggen. In de strijd tegen kanker mag dit in het volgend regeerakkoord geen dode letter blijven.

Alle kankertypes kunnen voorkomen in een erfelijke context. De meest voorkomende zijn borst-, eierstok-, darm- en baarmoederkanker. Deze erfelijkheid kan bepaald worden door de gekende voorbeschikkende kankergenen te onderzoeken op een bloedstaal. Dragers van een, meestal overgeërfde, mutatie in die genen hebben een (zeer) sterk verhoogd risico op bepaalde kankers.

Vandaag is de toegang tot die testen echter beperkt tot personen die al kanker hebben of een sterke voorgeschiedenis van kanker in de familie. Zo blijft de meerderheid van de mutatiedragers in het ongewisse over dit belangrijke kankerrisico. Hierdoor kunnen ze niet de gepaste preventieve maatregelen nemen die nochtans beschikbaar zijn en zeer efficiënt in het voorkomen of vroeg opsporen van een kanker. Door de genetische test in de overgrote meerderheid van de gevallen enkel “diagnostisch” te gebruiken in families die reeds vele gevallen van (hieraan overleden) kankers gekend hebben mist de test bijna volledig zijn preventieve effect. Het enige middel om het preventieve potentieel te benutten is door iedereen die dat wenst toegang te geven tot dergelijke test. Naar schatting is minstens 1 à 2 procent van de bevolking drager van dergelijke kankergen mutaties.

De kosten van preventieve testen zijn bovendien fel gedaald en de geschatte kostenbesparing in de behandeling van kanker zal een veelvoud zijn van die kost. Het gaat immers om een éénmalige kost, terwijl de soms heel dure behandelingen van kanker herhaaldelijk moeten toegepast. Met de kost van een immunotherapie voor een patiënt met gevorderde kanker kunnen al 100 personen preventief getest worden. En dan spreken we nog niet van het schrijnende leed dat hiermee voorkomen kan worden.

Angelina Jolie

We pleiten daarom voor een programma op bevolkingsniveau waarbij de eerstelijnsgeneeskunde ook zijn rol speelt. Indien er budgettaire bezorgdheden zouden zijn zou men dit in een eerste fase kunnen beperken tot de sterkste borst- en darmkankergenen zoals BRCA1/2 (Het ‘Angelina Jolie-gen’), wat een relatief goedkope test zou kunnen zijn. Met een getrapt systeem, waarbij mutatiedragers secondair worden doorverwezen voor bijkomende counseling, kan dit organisatorisch, medisch en psychologisch veilig geïmplementeerd worden. Dit hoeft niet ingewikkelder gemaakt te worden dan het testen van bijvoorbeeld cholesterolwaarden of de mammografische screening op bevolkingsniveau die, geheel terzijde, vergelijkingsgewijs maar een beperkt nuttig effect heeft.

Personen met een familiale voorgeschiedenis van kanker kunnen dan best nog steeds een uitgebreidere genetische test krijgen voorafgegaan door een counseling.

Het toegankelijk maken van het preventief testen op erfelijke kankers zal op korte termijn een positieve impact hebben op de aanpak van kanker. Het effent bovendien het pad naar het openstellen van het onderzoek van het hele genoom voor iedereen die dat wil. Dit wordt weldra ook qua kostprijs haalbaar voor iedereen die bezorgdheden over erfelijke aandoeningen uit de weg wil ruimen of oplossen.

Op zaterdag 11 mei wordt op de Brussels’ Health Campus (UZ Brussel en VUB) “Medische Wereld” gehouden, het grootste congres rond gezondheidszorg in ons land. Experts buigen zich samen met politici over de toekomst van de geneeskunde en zorg in België. Meer info lees u hier.