Genadeloosheid zal echt geen misdaadvrije samenleving opleveren. Integendeel

Vrouwe Justitia kan werkelijk niks goeds doen aan het begin van dit nieuwe jaar. Eergisteren bleek dat een teruggekeerde Syrië-strijder wellicht rustig kon rondkuieren in het Brusselse parketgebouw en daar de autopsierapporten van de slachtoffers van 22 maart kon pikken. Een dag eerder raakte bekend dat de doodrijder van een Chiro-meisje niet naar de cel moest. En tienerpooier Moreno had nog maar 29 maanden van zijn zesjarige straf uitgezeten toen hij zijn voorwaarden schond en een reisje naar Ibiza boekte. 

Het doet vermoeden dat de straffeloosheid en de onrechtvaardigheid regeren in het gerecht. Dat dit logge apparaat niet opgewassen is tegen haar taak en ten onder gaat aan laksheid en wereldvreemdheid. Dat justitieminister Koen Geens (CD&V) de boel maar wat laat aanmodderen en geen enkele hervorming erdoor durft duwen. 

Repressiever

Allemaal begrijpelijke, maar foute assumpties. Rechters zijn niet wereldvreemd, al maken sommige politieke partijen daar graag amok mee. Ze gaan wel degelijk mee met het ritme van de samenleving, ze horen wél de roep om strengere straffen. Terwijl in 2000 maar 926 keer een celstraf van meer dan vijf jaar werd uitgesproken in de Belgische rechtbanken, waren dat er 1.626 in 2016. De waan van de dag staat dus ver af van de werkelijke cijfers. Rechters zijn veel repressiever dan twintig jaar geleden. 

Een robuuste rechtsstaat geeft rechters ook ruimte om elk dossier individueel te beoordelen. Uiteraard moeten wetboeken helder zijn, en geen doolhoven waarin enkel gewiekste advocaten nog hun weg kunnen vinden. Maar het kunnen evenmin catalogi worden waarin er per misdrijf exact staat hoeveel jaren, dagen, uren en minuten een veroordeelde achter slot en grendel moet.

Paradox

Geens vatte die paradox van deze tijd al eens samen. We zijn minder streng voor onszelf en onze naasten, we bestraffen onze kinderen minder en minder, maar buiten dat kleine kringetje volstaat enkel de zwaarste sanctie. Daar dulden we geen misstappen, gunnen we niemand nog een herkansing en bannen we elk risico uit.

Maar willen we een zuiver geweten, waarbij elke veroordeelde zijn volledige straf uitzit en geen dag vroeger vrijkomt? Of willen we mensen toch nog vroeger vrijlaten en strikte voorwaarden kunnen opleggen? Genadeloosheid zal echt geen risicoloze of misdaadvrije samenleving opleveren. Integendeel.