Flitsbezorging is goedkoop en snel. Maar het maakt van ons allemaal krijsende kleuters

Anouk Geenen is doctoraatsonderzoeker sociotechnische controverses aan de Universiteit Twente.

Need. Order. Get. Dat is de filosofie van de razendsnel doorbrekende start-up Gorillas. De premisse is simpel: binnen 10 minuten na je bestelling staan je boodschappen op de stoep. En dat voor retailprijzen, met bescheiden bezorgkosten van net geen 2 euro. Wat is daarvoor nodig? Veel kleine magazijnen doorheen de stad – zogenaamde clubhouses – en veel razendsnelle fietskoeriers, in het bedrijfsjargon gekend als riders, gekleed in stoere zwarte vesten.

Luc van Emmerik, manager bij Gorillas, legt uit: “Mensen kopen bij ons behalve boodschappen ook tijd.” En dat is waar het allemaal om draait. Wie verlangt er niet naar een extra uur in de dag, nee, een extra dag in de week! En doe ook maar een extra week in het jaar, om bij te komen van al die andere weken. Tijd is een groot goed, en men komt altijd tijd tekort. Geen slimmere marketingstrategie dan ‘tijd’ aanbieden aan je consument.

Hoewel het pijlsnelle succes van de start-up zeker te verklaren is door coronatijden waarin werk en zorg gecombineerd moeten worden, heeft het ook iets paradoxaals. De lockdown heeft ons zeeën van tijd cadeau gedaan. Woon-werkverkeer werd ingekort tot de reisafstand van bed naar bureau, sportclubs waren dicht en wilde nachten in de club zijn niet meer dan vage herinneringen. Maar toch hebben we de tijd nodig die we kunnen winnen met het laten bezorgen van onze boodschappen. .

Handig

Maar oké, laten we deze service door de ogen van een prospective user bekijken: drukke tweeverdieners met twee kinderen die om de haverklap thuisgeschoold moeten worden omdat de juf een snotneus had. In die chaos is het best handig om tijd te besparen met je boodschappen. Of heb je net twee tassen boodschappen naar huis gezeuld maar ben je toch die kokosmelk vergeten voor je Thaise curry? Geen zorgen, binnen tien minuten wordt die aan huis bezorgd en is je gerecht nog op tijd klaar.

Alles staat anno 2021 in het teken van efficiëntie. Hoe sneller, hoe beter. Het liefst ook nog goedkoper, en duurzamer als dat kan. Maar vooral sneller. Een vreemde gewaarwording, beseffende dat corona ons ook de rust van het onthaasten heeft doen onthullen.

Men kan zich ook afvragen of we hier daadwerkelijk te maken hebben met efficiëntie, of met gemakzucht. Of liever: luiheid. Een recente reportage in de Volkskrant van de Nederlandse journalist Jeroen van Bergeijk, die drie weken undercover ging als koerier bij Gorillas, laat zien dat de gebruiker niet per se de drukke tweeverdiener met kids is of degene die één specifiek ingrediënt vergeten is. Nee, het is de student die ’s avonds nog een flesje wijn of een bak ijs wil, of de start-upkid die een banaantje bestelt voor extra brainpower in de ochtend. Nog wranger is de gewaarwording van Van Bergeijk dat zelfs mensen die vlak naast een supermarkt wonen, gebruikmaken van de flitsbezorger.

Verslaafden

De flitsbezorgers bieden ons ‘on demand groceries’, boodschappen op afroep. Deze on-demandtrend maakt van ons allen krijsende kleuters die in de rij bij de kassa verwachten een van die kleurrijke chocolaatjes te krijgen. Instant gratification is waar we naar op zoek zijn: ik wil iets en ik wil het nu. We verworden tot verslaafden die op zoek zijn naar een directe fix. Need-Order-Get is het antwoord daarop.

We trappen vol in de neoliberale val en marketingafdelingen lachen zich stuk bij het aanzien van onze slaafse vingertjes die al swipend en tikkend op de telefoon een nieuwe bestelling invoeren. In de tijd die we uitsparen, kunnen we toch maar weer mooi even tien minuten mediteren voor wat mentale rust.

Zoals Gorillas het zelf verwoordt: ‘What would happen if a company pops up and serves people with what they need when they need it?’ Wat zou er gebeuren als er een bedrijf opduikt en mensen bezorgt wat ze nodig hebben, wanneer ze het nodig hebben? Technologie als de ultieme bediener van onze wensen en verlangens. Maar wie wordt hier door wie tot slaaf gemaakt?