Extreemrechts heeft een splinterbom doen ontploffen in Merkels partij

De Duitse christendemocraten komen al tijden geblutst uit alle mogelijk verkiezingen. Toch konden ze nog superieur glimlachend neerkijken op de bont en blauw gebeukte sociaaldemocraten, hun partner in de nationale regeringscoalitie. Die glimlach is deze week versteven.

Annegret Kramp-Karrenbauer stapt op én als opvolgster van kanselier Merkel én later ook als partijvoorzitter. Ziehier de korte kroniek van een aangekondigde ondergang.

Merkel duwde haar hoogstpersoonlijk als kroonprinses naar voren, tegen de halve partij in. Niet eens 52 procent van de partijleden schaarden zich achter Merkels lieveling.

Als voorzitster slaagde AKK, zoals ze vaak wordt genoemd, er niet in de middelpuntvliedende krachten in haar partij een beetje in het gareel te krijgen.

Als minister van Defensie gaf ze blijk van al te opvallende profileringsdrang en terzelfder tijd was ze besluiteloos.

En toen kwamen de verkiezingen in de deelstaat Thüringen. Die Linke, de partij die er de afgelopen vier jaar samen met sociaaldemocraten en groenen opvallend gematigd en pragmatisch geregeerd heeft, wint. De extreemrechtse AfD verdubbelt bijna haar zetelaantal. Ze is nu groter dan de zwaar verliezende christendemocraten. Maar in de hele Bondsrepubliek weigeren de christendemocraten te besturen samen met die Linke en met de AfD. Hoe bak je dan een meerderheid? Het Thüringse deelstaatparlement heeft daar het volgende op gevonden. Een liberale minister-president werd verkozen met steun van liberalen en CDU en van... de AfD.

Vanuit Thüringen trokken schokgolven door de hele Bondsrepubliek. Mensen trokken woedend door de straten van Erfurt, de hoofdstad van Thüringen, maar ook door Berlijn, Hamburg, München en andere steden. Overal zag je borden met ‘Nie wieder Faschismus’, nooit meer fascisme.

Iedereen kan begrijpen dat in Duitsland de waakzaamheid tegen alles wat zweemt naar nationaalsocialisme op scherp staat. Zeker nu herdacht wordt dat Auschwitz 75 jaar geleden bevrijd werd, zeker omdat Thüringen ooit de eerste deelstaat was waar de nationaalsocialisten in een regering traden (in 1930), zeker ook omdat in Thüringen de lijsttrekker van de AfD Björn Höcke heet, die geldt als extreem extreemrechts. Hij zegt dingen als: we moeten beslissen of we schapen of wolven willen zijn en wij beslissen dat we wolven zijn, hiermee rechtstreeks verwijzend naar een toespraak van Goebbels.

Bondskanselier Merkel greep ogenblikkelijk in. Dit is onvergeeflijk, zei ze. De stemming in het Thüringse deelstaatparlement moet worden teruggedraaid. En kijk toch eens, na welgeteld één dag trad de minister-president af. Merkel blijft dus baas boven baas. Maar een oplossing lijkt ook zij niet op zak te hebben.

Intussen heeft de AfD wel een splinterbom laten ontploffen in de toch al zo niet zo geweldig verenigde CDU. De kloven die Merkel met engelengeduld dicht heeft gepleisterd, intussen haar partij millimeter voor millimeter naar links duwend, die kloven barsten weer open.

De twee heren die destijds de ongelukkige AKK naar het leven stonden, lopen zich al warm in de coulissen.

Jens Spahn, minister van Volksgezondheid, had vorige keer geen enkele kans. Spahn is conservatief en katholiek én complexloos homo, getrouwd met een man. Vroeger had hij iets van een tafelspringer. Maar hij is gegroeid in zijn functie. Hij toont zich nu sociaal voelend en empathisch. Ongeveinsd. En laat nou net de nieuwe combinatie conservatief-sociaal het profiel te zijn waarin steeds meer prominente christendemocraten het heil zien voor hun gehavende partij.

Friedrich Merz schaarde 48 procent van de christendemocraten achter zich tegen AKK. De gedoodverfde opvolger dus? Niet zo snel.

Merkel en Merz lusten elkaar rauw. In 2002 was Merz fractievoorzitter van de CDU. Merkel heeft hem van zijn stoel gestoten. Nu is Merz chef Duitsland van Blackrock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld. Hij verplaatst zich bij voorkeur in zijn eigen vliegtuig. Hij is een neoliberale technocraat in het kwadraat. In hem hebben de conservatieven in de CDU al hun hoop gesteld. Maar net Merz’ schier karikaturale neoliberalisme zou de CDU in haar voegen kunnen doen kraken.

Daar ligt de kans voor een paar minder spectaculaire figuren. Armin Laschet bijvoorbeeld, ooit van gehoord?

Deze Laschet is minister-president in Noordrijn-Westfalen. Hij kreeg deze week van de Akense carnavalsvereniging de orde tegen de dodelijke ernst. In Duitsland is dit een serieus teken van brede populariteit.

Men noemt Laschet weleens de sociaaldemocraat van de CDU. Hoort hij dan bij de linkervleugel? Nee hoor. Laschet is een conservatief. Én zeer volks. Hij heeft een groot talent om puin te ruimen. Misschien tovert deze bescheiden man wel een oplossing uit zijn verfomfaaide jaszak. Voor zijn partij en voor Thüringen.