Europa kan zich in Italië geen Griekse fouten veroorloven

Maarten Rabaey is journalist.

Het ontslag van de Italiaanse premier Mario Draghi kan niet op een slechter moment komen. Zijn land zit in een benarde financiële situatie terwijl de koopkracht- en energiecrisis door de oorlog in Oekraïne en de gevolgen van covid keihard toeslaat. Als zwakker broertje van de eurozone dreigen de politieke onweerswolken boven Rome de eenheidsmunt van onze economie verder te verzwakken. De eurozone zal Italië moeten schragen met een koel hoofd, want landen als Rusland en China liggen op vinkenslag om de landen van de eenheidsmunt uit elkaar te spelen.

Allereerst zijn alle ogen gericht op de Europese Centrale Bank, waar ‘Super Mario’ in 2012 de eurocrisis nog hielp te bezweren met zijn ‘whatever it takes’-aanpak. Het was een krachtig signaal dat huidig ECB-voorzitter Christine Lagarde gisteren de rente met 0,5 procent verhoogde naar 0 procent, om de inflatie in de eurozone te bestrijden.

Toch zal dit niet volstaan. Ook de eurogroep en de Commissie zullen Italië ‘als zieke man van Europa’ moeten bijstaan zodat haar economie in staat is schokken op te vangen en de euro niet verder verzwakt. Alleen mag men deze keer niet de fouten maken van de Griekse schuldencrisis (2010-’14). Door Europese interventies werden de staatsbegroting en banken toen weliswaar gered, maar de toenmalige Griekse regering moest tegelijk zo hard saneren dat de koopkracht van de gezinnen dramatisch daalde. De werkloosheid piekte. De haven van Piraeus, nabij Athene, werd te koop gezet maar kwam in Chinese handen terecht. Het land is de klap van toen nog niet te boven.

Net zoals in Griekenland moet de EU zich bewust zijn dat opgelegde besparingen kunnen leiden tot de verdere groei van rechts-populistische en openlijk neofascistische partijen, zeker nu er al een koopkrachtcrisis is door covid en Oekraïne. Wetende dat politici zoals Matteo Salvini in het verleden door de Russische leider Vladimir Poetin werd gesteund – en omgekeerd – zal Europa zich moeten hoeden voor nieuwe, externe, beïnvloeding.

Meer dan ooit moet Europa de Italianen bewijzen waarom hun lidmaatschap nuttig is, wat Italexit-doemprofeten ook mogen propageren. De Europese steun voor de energietransitie is een reuzekans. Het armere zuiden van Italië is een potentiële goudmijn voor zonne-energie, de heuvels en vlaktes in het noorden voor windenergie en de bergrivieren voor waterkrachtturbines. Alleen mogen deze investeringen niet enkel ten goede komen van gewiekste zakenlui die hun opbrengsten offshore parkeren. Europa mag haar burgers niet alleen vragen vroeger het licht uit te doen of minder te verwarmen maar kan ook kleine subsidies rechtstreeks naar de burgers laten vloeien, om zich te laten koppelen aan fossielvrije energiebronnen. Elke regering die energietransitie ernstig neemt, zou dit met een deel van zijn EU-fondsen kunnen overwegen, want de rentestijging van de ECB dreigt nu als negatief bij-effect te hebben dat ecologische renovaties uitgesteld gaan worden.