Er wordt aan de Europese buitengrenzen een cynisch geopolitiek spel gespeeld met asielzoekers als speelbal

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen.

Het besef komt wat trager, omdat Europeanen nog wel wat anders aan het hoofd hebben. Maar de groeiende instroom van kandidaat-asielzoekers-vluchtelingen-migranten in een aantal Europese lidstaten neemt stilaan weer crisisproporties aan, zoals ook premier Alexander De Croo (Open Vld) aangaf. Niet alleen in ons land klimmen de cijfers weer naar hoogtes die doen denken aan de vluchtelingencrisis van 2015, hetzelfde geldt in onder meer Nederland of Oostenrijk.

Nog een crisis dus. Een tot dusver onderschatte vraag is of die vluchtelingencrisis losstaat van die andere kwestie, de oorlog in Oekraïne. Een ongecontroleerde instroom van migranten/asielzoekers kan een samenleving ontwrichten. Laat westerse, democratische samenlevingen ontwrichten nu net het doel zijn van enkele autocratische leiders aan onze buitengrenzen. Grote groepen migranten zijn een ‘wapen’ in hun handen. Als sluiswachters beheren zij het debiet van de instroom.

Wie zich erg bewust is van die macht, is de Turkse president Erdogan. Als er hem iets niet zint in de EU draait hij aan het migratiekraantje. Het leidt tot de ontstellende taferelen die we dit weekend weer te zien kregen aan de Turks-Griekse grens. Een honderdtal mannen werd er naakt bij de grens aangetroffen - een zoveelste, vreselijke illustratie van de ontmenselijking waarin de hele migratie- of asielkwestie baadt.

Ook Vladimir Poetin kijkt likkebaardend naar de mogelijkheden die vluchtelingen hem bieden als extra wapen om het Westen te treffen. Nog maar een week geleden fantaseerde een Poetin-liefhebbende politicoloog op de Russische tv over het idee om in de winter een nieuwe stroom Oekraïense oorlogsvluchtelingen naar Europa te sturen, op het moment dat de energiecrisis en prijsschok hier hun scherpste tanden laten zien.

Het is wellicht niet alleen fantasie over de toekomst, maar nu al de realiteit van actuele, cynische geopolitiek met kwetsbare mensen als speelbal. Vele asielzoekers die België en de buurlanden bereiken, komen de EU binnen via Servië. Het land heeft een soepel visa-akkoord met de EU én het voert daarnaast een soepel visabeleid met landen die in ruil bereid zijn Kosovo niet te erkennen als onafhankelijke staat. Zou het toeval zijn dat de Rusland-bondgenoot juist nu grote groepen migranten en vluchtelingen ontvangt en terstond doorstuurt naar EU-landen, waar ze een opvangcrisis ontketenen?

Die opvangcrisis is ook een realiteit. Dat her en der in de hoofdstad mensen de nacht doorbrengen op matrassen is onwaardig. Staatssecretaris voor Asiel Nicole De Moor (cd&v) had die crisis beter kunnen en ook wel moeten managen. Het is haar verantwoordelijkheid om dat nu alsnog te doen.

Mededogen met de mensen die hier op straat belanden en kritiek voor het beleid dat daar geen oplossing voor vindt, is dus gewettigd. Maar het mag ons niet naïef blind maken voor het diep cynische spel dat andere landen spelen met die migranten en vluchtelingen. Reden te meer voor de EU om zelf een actief migratiebeleid te voeren dat verder gaat dan het optuigen van het fort.