Er is iets dat ertoe leidt dat sommige mannen het zwart voor de ogen zien worden als een vrouw haar plek opeist

Bart Eeckhout is hoofdredacteur van De Morgen.

Toen de Nederlandse actrice en regisseur Halina Reijn afgelopen weekend op Radio 1 de nieuwe film van Martin Scorsese, The Irishman, samenvatte als “witte mannen die allemaal macho tegen elkaar doen”, ontketende ze een storm van kritiek.

Die veranderde pijlsnel in een giftige wolk onversneden vrouwenhaat. Halina Reijn, zo meende een van de vele anonieme reaguurders op Twitter, is toch “die lelijke met die grote neus, die zo wanhopig was, dat niemand haar wilde neuken, dat ze zoveel mogelijk naakt op het witte doek verscheen?”

Socialemediatrollen zoals die zijn even weinig representatief voor de man, of de ‘blanke man’, als Jeff Hoeyberghs dat is. Zijn de hatelijke, seksistische opmerkingen die dokter Hoeyberghs over vrouwen in Gent verkondigde op uitnodiging van de radicaal-rechtse studentenvereniging KVHV verwerpelijke uitingen van een gefrustreerde zielenpoot? Allicht wel. Moet deze verwarde man de mond gesnoerd worden? Bof, eigenlijk niet, in naam van de vrije meningsuiting.

Hoogstens kan opgemerkt worden dat als een imam de misogyne praat van Hoeyberghs verkocht zou hebben, nu wellicht de minister van Binnenlandse Zaken al geïnterpelleerd was.

Geweldfantasieën

Dat terzijde. Want er is wel iets aan de hand. Je ziet het telkens weer. Staat een mondige vrouw op, dan volgt snel de misogynie, vaak met geweldfantasieën op de koop toe.

We mogen vrouwenhaat niet veralgemenen tot iets van alle mannen, maar er zijn inmiddels wel te veel puntjes om ze niet te verbinden. Er is iets dat ertoe leidt dat sommige mannen – en het zijn nu ook weer geen geïsoleerde enkelingen – het zwart voor de ogen zien worden als een vrouw met zelfvertrouwen haar plek in de publieke ruimte opeist.

Die ruimte is cruciaal. Steeds meer vrouwen betreden gebied waar voorheen mannen alles voor het zeggen hadden. Een goede en logische ontwikkeling, als gevolg van meer gelijke kansen.

Voor sommige mannen komt die evolutie als een bedreiging over. Waar vrouwen plaats innemen, ervaren zij verlies. Dat is niet eens zo vreemd: elke vooruitgang wekt nu eenmaal angst en nostalgie op. Dat is lastig, en voor zulke gevoelens kan je begrip tonen. Maar gelijk hebben die mannelijke stemmen niet. Wat zij als een verlies van rechten zien, is in werkelijkheid een verlies van privilegie, van voorrechten.

De tendens naar meer gelijkwaardigheid gaat niet meer weg. Al die zure, misogyne oprispingen en alle Trumpiaanse pogingen tot contrarevolutie zijn niet meer dan een achterhoedegevecht. Een soms luidruchtig, agressief en zelfs gewelddadig achterhoedegevecht, maar niettemin: een achterhoedegevecht.

De klassieke, patriarchale samenleving staat op verdwijnen. Gelukkig zijn er ook vele mannen die nu al inzien dat die evolutie baten brengt. Voor de samenleving maar ook voor henzelf.