En hop, ik had van de man met zijn vuile blote voeten een metafoor gemaakt

Auteur Lize Spit en haar Nederlandse collega Bregje Hofstede, allebei 1988, vertellen beurtelings over hun leven. Deze week: Bregje Hofstede.

De Britse schrijver Angela Carter beklaagde zich in 1976 al over de gentrificatie van Zuid-Londen. “Je kunt niet meer van de metro naar huis lopen zonder dat je iemand z’n gatenplanten in een witgeschilderde kamer ziet zetten”, citeert Edmund Gordon haar in de ijzersterke biografie The Invention of Angela Carter. Als er bij Carter wordt ingebroken, is ze opgetogen: haar buurt heeft toch nog rafelrandjes. Ze ervaart de inbraak meer als een mooi symbool voor de ongetemde volksbuurt dan als een concreet probleem.

Ooit hoorde ik dichter Ellen Deckwitz aspirant-schrijvers adviseren om je bij alles wat je ziet, af te vragen: als dit een kunstwerk was, wat zou dat werk me dan proberen te vertellen?

Zelf kan ik dat niet laten: ik zoek overal de metafoor. De laatste keer dat ik in Berlijn was zag ik een haveloze man, duidelijk dronken, zwalkend op een fiets aan de verkeerde kant van de weg. Er kwam een politieauto langs en de man riep: ‘Hé, agent, je licht is kapot!’ Zijn zwervers niet altijd figuren die de zittende macht berispen door ons, gewoon met hun bestaan en hun zichtbare misère, te wijzen op alles wat er kapot is in onze samenleving? En hop, ik had van de man met zijn vuile blote voeten een metafoor gemaakt.

Ook in Brussel metaforen genoeg. Laatst liep ik er over het Luchtvaartplein waar, op het oude gebouw van de sociale zekerheid, een enorm stenen fries prijkt: een gespierde man houdt een schild omhoog en behoedt een hurkende vrouw en kind voor vallende rotsen. Aan hun voeten, niet in steen maar in het echt, ligt een mens, weggedoken onder een vuile deken. Ik vraag me af of hij dat gebeeldhouwde schild expres heeft opgezocht, een belofte van bescherming die maar niet reëel wordt.

Wat me tegenstaat aan deze manier van zien is de ontmenselijking die erin besloten ligt. Daklozen ontmenselijk ik al wanneer ik onverschillig langs ze loop; ze vervolgens nog inlijven als metafoor en te gelde maken in een column gaat een stap verder. Mensen zijn geen symbolen, en misschien is het gevaarlijk om je erin te oefenen om hen als zodanig te zien. Het eindpunt van zulk denken zie je elke dag in het nieuws.

Een tegenovergestelde schrijfles dan, van een andere auteur. Ik hoorde Zadie Smith ooit in een interview zeggen dat de allergrootste uitdaging voor een schrijver is, om de volledige menselijkheid van een ander te erkennen: in te zien dat diegene even reëel is als jij, in alle detail en hevigheid.

Iets wat Angela Carter trouwens goed kon. Na de inbraak maakte zij zich vrolijk over de snuisterijen die de inbrekers uit haar huis hadden meegenomen, ‘waarvan ze dachten dat hun vrouw ze leuk zou vinden: een mooie theepot ... een broek van zwart velours en een strohoed.’

Je ziet hem gaan, die inbreker in de Londense nacht, de strohoed voor het gemak op zijn hoofd gezet.