En als het nu eens Marine Le Pen zou worden?

Alain Gerlache overschouwt de politieke actualiteit. Zijn column verschijnt op maandag.

Tijdens de eerste Franse presidentsverkiezingen met algemeen stemrecht, in 1965, weigerde generaal De Gaulle, de zittende president, campagne te voeren, tegen de raad van zijn adviseurs in. Hij vond dat zijn ambt – en waarschijnlijk ook zijn persoon – onwaardig. Pas na de eerste ronde kwam hij van zijn voetstuk, geschrokken van de sterke score van de kandidaat van links, een zekere François Mitterrand. Zal de geschiedenis zich herhalen?

Emmanuel Macron heeft het druk met de oorlog in Oekraïne en het Franse voorzitterschap van de Europese Unie. Als president is hij alomtegenwoordig in de media. Maar als presidentskandidaat blijft hij op de achtergrond. Net als zijn voorgangers weigert hij om zijn concurrenten in televisiedebatten te confronteren. Afgezien van de voorstelling van zijn programma, een handvol televisieoptredens en een reeks making-ofvideo’s op zijn YouTube-kanaal, hebben de Fransen hem in deze campagne weinig gehoord. Op de schaarse meetings voeren zijn luitenants het woord. In het Elysée vinden ze dat waarschijnlijk voldoende. Macron scoorde al 25 procent in de peilingen en zag zijn populariteit met 5 punten vooruitgaan na de invasie van Oekraïne. Dat is het ‘rally round the flag’-effect: tijdens een ernstige internationale crisis schaart men zich achter de leider. Bovendien hebben Macrons belangrijkste rivalen, Le Pen, Zemmour en Mélenchon uitleg moeten geven over hun houding in het verleden tegenover Poetin en Rusland. Valérie Précresse volgt op dit punt de lijn van de president.

Maar zal Macrons positie zo comfortabel blijven in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen, met de eerste ronde op 10 en de tweede op 24 april? Men begint zich zorgen te maken in het kamp van de president. Niet alleen omdat hij regelmatig lichtjes terugvalt in de peilingen, maar ook omdat zijn belangrijkste rivalen, Marine Le Pen en Jean-Luc Mélenchon, flink lijken op te rukken. De kandidate van het Rassemblement Nationale komt weer komt weer boven de drempel van 20 procent van de kiesintentie (Peiling Ifop-LCI). Na de doorbraak van Eric Zemmour had ze veel terrein verloren, maar nu haalt ze bijna het dubbele van de score van de polemist. Wat verklaart haar comeback? Haar ervaring heeft er waarschijnlijk veel mee te maken. Dit is immers haar derde gooi naar het presidentschap, terwijl Zemmour een journalist zonder ervaring op het terrein is en geen echte partij achter zich heeft. Paradoxaal genoeg profiteert Le Pen ook van de excessen van haar rivaal, omdat zij meer “gematigd” overkomt. Maar vooral spreekt ze het publiek aan met haar nadruk op de sociale thema’s, eerst en vooral de koopkracht en het pensioen vanaf 60 jaar. Op die punten staat ze lijnrecht tegenover niet alleen Eric Zemmour maar ook Emmanuel Macron, die de pensioenleeftijd naar 65 jaar wil optrekken.

De pensioenen en de koopkracht zijn ook de strijdpunten van Jean-Luc Mélenchon, de kandidaat van La France Insoumise, die eveneens een forse klim in de peilingen maakt. Hij profiteert waarschijnlijk van de vote utile, het feit dat linkse kiezers op het einde van de rit hun voorkeur geven aan de kandidaat die de meeste kansen maakt om de tweede ronde te halen– een fenomeen dat we al in 2017 hebben gezien. Maar dat tactische stemgedrag verklaart niet alles. Net als Marine Le Pen lijdt Mélenchon niet onder de internationale situatie, terwijl zijn focus op de levensduurte voor de werkende klasse de zittende president raakt waar het pijn doet. In België zien we trouwens hetzelfde. De opgang van de PVDA/PTB in de drie gewesten, volgens de recente peiling, toont dat de aanvallen op de houding van die partij tegenover Rusland of China weinig impact hebben op haar kiespubliek. Dat heeft meer aandacht voor stijgende energieprijzen dan voor het lot van de Oeigoeren. Als de socialisten – in het bijzonder de PS – en de groenen hoopten dat de internationale standpunten van de PVDA-PTB haar in de problemen zou brengen, komen ze bedrogen uit.

Het kamp van Macron lijkt zich hoe dan ook eindelijk bewust van het gevaar. De campagne zal een tandje bijsteken en er zijn verplaatsingen gepland. Want als Marine Le Pen de tweede ronde haalt, wat de meest voor de hand liggende hypothese is, zal zij dan op de extreemrechtse kiezers van Zemmour en een deel van de aanhang van Mélenchon kunnen rekenen – of zullen sommige van die radicaal-linkse kiezers zich onthouden. De aangekondigde overwinning van Emmanuel Macron lijkt in ieder geval minder gemakkelijk dan verwacht.