Elke formule met het VB leidt tot miserie. Dus het mag onderhand wel opschieten

De politieke actualiteit volgens UGent-politicoloog en De Morgen-columnist Carl Devos.

Op 18 juni 2004 ontving formateur Leterme het VB. Vijf dagen eerder werd het VB met 24,15 procent de tweede Vlaamse partij. Na enkele uren was het gesprek afgelopen. Leterme I wou zonder het VB het ongenoegen beantwoorden: Minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid en Wonen, Marino Keulen (VLD), kreeg er ‘inburgering’ bij. Een jaar later blijken internationale regels en afspraken de inburgering van oudkomers te bemoeilijken. Die van nieuwkomers viel ook tegen. Vijftien jaar en veel verkiezingen later is de integratie nog steeds een zorgenkind.

Dat was toen de zoveelste poging om dit ‘signaal van de kiezer’ te beantwoorden. In maart 1989 ging Paula D’Hondt aan de slag als Koninklijk Commissaris voor het Migrantenbeleid. Een reactie op de eerste zwarte zondag, de lokale verkiezingen van oktober 1988. Tussen 1989 en 1993 deed D’Hondt veel voorstellen. Die, mochten ze uitgevoerd zijn, veel van de huidige problemen en het succes van het VB hadden vermeden. Haar rapporten bleven ongelezen. Afgeblokt door rechts en links. PS-baas Philippe Moureaux zag migranten als een electoraal wingewest en vroeg haar om te stoppen. D’Hondt stelde o.a. respect voor de fundamentele ideeën van onze westerse samenleving voor, verplichte taalcursussen voor migranten, een geïntegreerde islam, quota voor allochtonen per wijk om gettovorming te voorkomen, promotie van wederzijdse culturele verrijking, strijd tegen discriminatie, enz.

Uiting van ergernis

Tussen de eerste en voorlopig laatste ‘zwarte zondag’ liggen 31 jaar. Drie decennia van onvermogen, onwil en onkunde. Dat mag stoppen.

Eerder succes van het VB is bestudeerd. Het is voorlopig wachten op degelijk post-electoraal onderzoek om de forse bewegingen op 26 mei beter te begrijpen. Er zijn al genoeg ingewandenlezers en namaakstudies. De zetelverdeling, het enige feit, wordt krom ‘geduid’: kiezers stemmen zus, maar bedoelen zo. Voorzichtigheid is geboden.

Allicht is de stem voor het VB een vraag om een andere politiek (zie ook de massa kiezers die niet deelnam, blanco of ongeldig stemde), de uiting van ergernis over de (verwachte) verkleuring en identiteitsverandering van de samenleving, over justitie à la Julie Van Espen en over oplopende facturen die met het lage pensioen of loon niet betaald raken. Terwijl, viel na lezingen zo vaak tijdens de vragenronde te horen, “de erkende vluchteling recht heeft op een leefloon, en mijn gepensioneerde moeder na een leven van bijdragen haar rusthuis niet kan betalen”.

Gelet op het falende verleden zijn gesprekken met het VB nuttig. Al geldt ook dan dat het VB met 18,5 procent weliswaar dé winnaar is, maar tevens dat ruim 80 procent niet op het VB stemde. Bovendien is het signaal van de VB-kiezer beantwoorden iets anders dan met die partij besturen. Uit die gesprekken moet blijken wat die 18 procent in het beleid wil, waarmee een coalitie dan kan doen wat ze wil. Al is niet uitgesloten dat het VB haar inhoudelijke lat zo laag duwt dat N-VA er volgens sommige hardliners over kan.

Daar klinkt het verweer dat enkel het regeerakkoord en stemgedrag in het Parlement tellen, niet wat VB’ers daarbuiten beweren. Nochtans koos die kiezer ook deze VB’ers. Onbekenden die xeno- en homofobie verspreiden. Bekende, zoals Dewinter en Van Langenhove, extreem-rechtse die totaal onverzoenbaar zijn met het inclusief nationalisme van N-VA. Het VB aan de tafel van De Wever is niet het VB van de Denderstreek. De Chinese Muur is lang en hoog. Het VB wil van veel walletjes eten, ook van extreme in digitale riolen. De veroordeling van die extremen door Van Grieken klinkt hol want ondertussen laat de partij betijen. Hebben ‘heksenjagers’ het weer niet begrepen. Die humor. Van een partij die niet tegen moslims is, wel tegen de islam.

Minderheidskabinet

Hoe langer ze duren, hoe meer theater de gesprekken worden. Zowel N-VA als het VB hebben er belang bij ze nog wat te laten aanslepen, maar elke dag gaat het meer om partijstrategieën dan om problemen oplossen.

Een minderheidskabinet met het VB is niet realistisch, aldus Francken in De Zondag. Een minderheidskabinet met gedoogsteun van het VB is volgens hem niet uitgesloten. Maar ook dat is zinloos. Geen andere partij wil van die steun leven. Wat is ze ook waard? Wie geeft er een cent om dat ze vijf jaar standhoudt? Niemand. De voorbije vijf jaar hebben we overal te veel gekibbel en instabiliteit, te weinig doortastend langetermijnbeleid gezien. Zie waar het ons bracht.

Elke formule met het VB leidt tot miserie. Dus het mag onderhand wel opschieten: wat er moet gebeuren staat sinds dertig jaar in ontelbare studies, rapporten of nota’s. Begin er aan. Schakel de Vlaamse formatie naar de ernstige fase. Of moeten eerst nog federale spelletjes gespeeld worden? Want ook daar wordt een uitgeleefde show opgevoerd.