Een samenleving die zelfs niet bereid is om een paar kleine aanpassingen te aanvaarden, zal zwak en kwetsbaar op de benen staan

Bart Eeckhout is hoofdcommentator.

Alles valt te herleiden tot een cultuuroorlog, als je maar wat je best doet. Zelfs het warme weer en de bijhorende preventieplannen van de overheid zijn nu voorwerp van weinig verkoelend debat.

Volgens critici bewijst de communicatie over de hitte hoe de overheid een beteugelende en betuttelende zedenmeester is geworden, die elk maatschappelijk risico tracht uit te sluiten. Diezelfde critici zien in de bezorgdheid om de hoge temperaturen alweer een bewijs van de ondergang van het Avondland, een week geworden westerse samenleving die met slappe knieën op de vlucht slaat voor elk gevaar waartegen de regering geen bescherming kan bieden. Moedig ben je, luidens deze visie, pas als je niet buigt. Als je je gedrag niet aanpast aan temperaturen boven de 30 of zelfs 35 graden, aan een veranderend klimaat, aan een plotse omwenteling in de energiebevoorrading of aan een dodelijk virus. Gewoon even op de tanden bijten volstaat, toch?

Klinkt dapper, alleen hebben deze mensen die zo intens verlangen naar een onbestemd heroïsch ‘vroeger’, blijkbaar een te kort geheugen om zich het echte, recente verleden te herinneren. Het huidige hittebeleid is een rechtstreeks gevolg van de zware Europese hittegolven van 2003 en 2006. De hitte kostte in 2003 in Frankrijk alleen zo’n 14.000 mensen vroegtijdig het leven, in België wordt de oversterfte voor die periode geschat op 1.000 slachtoffers. Aangenomen wordt dat een beter beleid levens had kunnen sparen.

Toegegeven, tips en suggesties om voldoende te drinken en verkoeling te zoeken kunnen soms onnozel en banaal klinken. Dat neemt niet weg dat preventief beleid goed en in vele opzichten goedkoop beleid is. Het vermindert de belasting op het gezondheidssysteem, het bespaart op mensenlevens. Het is bovendien een beleid dat vertrekt vanuit vrijwilligheid: iedereen mag doen wat hij wil, maar preventie gaat ervan uit dat voldoende mensen wel hun verstand zullen gebruiken als je hen dat vriendelijk vraagt.

Deze ene, kleine cultuuroorlog verbergt natuurlijk een andere, grotere. Verzet tegen hittepreventie is een variant op de grote klimaatstrijd. Hoe reëler de verandering van het klimaat zich voor onze ogen voltrekt, hoe intenser de inspanning van sommige ‘realisten’ om die verandering te normaliseren en te bagatelliseren. Wanneer gevraagd wordt om de opwarming te bestrijden door broeikasgassen te mijden, roepen ze dat we ons moeten aanpassen. Wanneer gevraagd wordt om ons effectief aan te passen, roepen ze dat dat een teken van zwakte is. En vergis je niet: wanneer de overheid niets zou doen en de hitte vele slachtoffers zou maken, zal de roep om onderzoek en politieke verantwoordelijkheid uit dezelfde hoek komen.

Twee dagen extreme hitte zijn het einde van de wereld niet. Maar het is wel erg aannemelijk dat we naar een toekomst gaan waarin zulke temperaturen minder uitzonderlijk worden. Een samenleving die zelfs niet bereid is om een paar eerste, kleine aanpassingen te aanvaarden, zal dan inderdaad zwak en kwetsbaar op de benen staan.