Een ongelooflijk kleine kans op een allesverwoestende kernoorlog levert alsnog een enorm risico op

Ivo Victoria is schrijver van Alles is oké. Hij woont en werkt in Amsterdam. Zijn column verschijnt tweewekelijks.

Afgelopen zaterdag pleitte de Nederlandse schrijver Arjen van Veelen in NRC Handelsblad voor vredesonderhandelingen met Poetin. Hij beriep zich op de ‘taakrisicoanalyse’. Toen hij in de Rotterdamse haven werkte, had hij op de werkplaats geleerd: risico = kans x effect. Kortom: een ongelooflijk kleine kans op een alles verwoestende kernoorlog levert alsnog een enorm risico op.

Van Veelen heeft de handige formule op een kaartje staan, dat hij altijd bij zich draagt. Zelf moet ik er niet aan denken om zo door het leven te gaan, maar in de dagen na het lezen van zijn column, deed ik het natuurlijk toch. Plots bleken verontrustend veel zaken die ik voorheen gedachteloos deed bij nader inzien roekeloos te zijn. Een vlucht boeken, bijvoorbeeld (extreem kleine kans op neerstorten x een gewisse dood), je elfjarige alleen naar school laten fietsen op een donkere, winderige ochtend (wat ik deze week niet één maar drie keer toeliet), of gewoon: autorijden. Allemaal activiteiten met een zeer kleine kans op een fataal effect, en dus een enorm risico. In feite, als je er wat langer over nadenkt – en laat het maar aan mij over om dat te doen, bij voorkeur in bed, tegen het ochtendgloren, wanneer de gedachten op hun somberst zijn – ja, dan hou je verdomd weinig redenen over om nog een vin te verroeren.

Er is, evenwel, een verschil tussen een alles verwoestende kernoorlog en mijn dochter die onder een auto terechtkomt. Om te beginnen is het tweede erger. (De mensheid moet er sowieso een keer aan, in wezen is het slechts een kwestie van tijd, maar die kleine lieveling mag uiteraard niks overkomen.) Ten tweede kan de gemiddelde verzekeringsagent met akelige precisie voorspellen wat de kans is dat een kind verongelukt, op basis van data – een kenniskloof tussen hem en de angstige ouder (ik) waarmee hij veel geld verdient. Onze angst voor een kernoorlog daarentegen wordt juist gevoed door een gebrek aan data, de mensheid kan maar één keer ten onder gaan. De factor ‘kans’ kan enkel worden ingevuld met theoretische aannames, emoties, meningen, en andere onzekerheden.

Van Veelen vaart in zijn column op de Doomsday Clock. Zelf volg ik sinds het begin van de oorlog een aantal specialisten op Twitter, onder wie Isa Yusibov. Een geopolitieke analist met een internationaal netwerk dat tot diep in het Kremlin reikt, waardoor hij al een jaartje vrij nauwkeurig de ontwikkelingen voorspelt. Een van die voorspellingen is dat Rusland nooit een kernoorlog zal beginnen. Daar vertrouw ik op – een mens moet wat – net als op het overlevingsinstinct van de mensensoort waartoe ik Poetin voor het gemak ook maar even reken. Daarnaast zijn er wél nogal wat data beschikbaar die ons kunnen vertellen wat er gebeurt als je een machtswellusteling zijn zin geeft.

Dit brengt ons bij de oncomfortabele conclusie dat ik tegen vredesonderhandelingen ben, net zo hard als tegen oorlog voeren, gek genoeg. Twee onverenigbare maar ieder op zich legitieme standpunten. Ik ben, kortom, een rondwandelende definitie van de perfecte tragedie. Maar dat wist u al.