Een hervorming van de accijnzen op energie scheidt de moedige politici van de anderen

Bart Eeckhout is hoofdcommentator.

Zijn uitspraken zullen wellicht maar zelden een karton likes binnenhalen op Facebook of Instagram. Als er weer eens een catchwedstrijd in een tv-studio dient georganiseerd te worden, valt zijn naam niet vaak. Weinigen denken aan hem om zijn partij bij de haren uit het moeras te trekken. En toch, of wellicht juist daarom, is Vincent Van Peteghem bezig aan een verdienstelijk parcours als federaal minister van Financiën voor cd&v.

Eerder al leverde hij een interessante aanzet af voor een fundamentele hervorming van het belastingstelsel. Of en in welke vorm die ooit kracht van wet krijgt, valt zeer af te wachten. Maar als de minister erin zou slagen om nog in deze regeerperiode eerste hervorminkjes door te voeren, doet hij meer dan het regeerakkoord laat verhopen. Ook de nu voorgestelde accijnshervorming op energieproducten vertrekt van de juiste, slimme principes. Dat is al heel wat.

Slim en moedig

Het voorstel is slim omdat het een onderscheid maakt tussen basisverbruik en alles wat daarbovenop komt. Als de energieprijzen weer zouden stijgen, kunnen de accijnzen op het basisverbruik verlaagd worden, terwijl die op het meerverbruik stabiel blijven. Wie energie nodig heeft om het spreekwoordelijke zwembad met jacuzzi te verwarmen, zal dus meer accijns betalen dan wie gas of elektriciteit nodig heeft om zijn huis te verwarmen. Dat is billijk en zo wordt overconsumptie in tijden van schaarste ontraden – iets wat op dit moment nog niet kan. Ook kunnen accijnzen op aardgas stijgen als die energiebron onder een prijsvloer zakt, wat het begin van een shift naar niet-fossiele energiebronnen mogelijk maakt.

Het voorstel is ook moedig omdat het betekent dat van gezinnen gemiddeld toch weer een wat hogere bijdrage gevraagd zal worden, zodra de energieprijzen voldoende gezakt zijn. Dat is een noodzakelijke boodschap, wil men de bloeding in de begroting toch enigszins stelpen. Het is wel een boodschap die nog niet veel politici durven te brengen. Van VB tot PVDA en van N-VA tot zowaar Groen wordt meteen op de rem getrapt, uit angst voor de toorn van de kiezer. Overigens met stilzwijgende instemming van meerdere nieuwsredacties, die in hun rol van conflictversneller de volle focus op de extra kosten leggen – ook dat mag gezegd worden.

Kritiek

Natuurlijk is er kritiek mogelijk op dit voorstel. Voor sommigen gaat het plan niet ver genoeg en mag het fossiele aardgas best nog wat steviger belast worden. Toch lijkt op dit onzekere moment een bescheiden, eerste stap in de goede richting meer waard dan een onhaalbare fantasie over een grote ommezwaai in het beleid.

Zo ver zijn we wel nog niet. Het grootste probleem met het voorstel is dat het nog langs de regering moet. MR en PS slijpen de messen al, altijd paraat om de verantwoordelijkheid te ontlopen. Verandert ook dit bestuurlijke koerspaard in een dromedaris, na passage in de ministerraad? Het plan biedt alleszins een interessante test voor de duurzaamheid van politieke ruggengraat.