Een burn-out lijkt wel het nieuwe hip. Maar een bore-out door werkloosheid snapt niemand

Toen ik een half jaar geleden zonder werk kwam te zitten, had ik niet kunnen vermoeden hoe genadeloos anders mijn leven er uit ging zien. Ik zat boordevol ideeën en plannen. Ik zou een blog schrijven. Ik zou gaan fotograferen. Er zouden deuren voor mij opengaan, en ja, ik zou moeten solliciteren en het zou niet eenvoudig zijn want mijn leeftijd, sector en fysieke beperkingen speelden niet bepaald in mijn voordeel. Maar mijn motor liep op volle toeren en meer dan ooit was time on my side.

In de eerste maanden volgden tientallen brieven. De vele afwijzingen en vooral ook de afwezigheid daarvan liet ik gelaten op mij neerdalen. Want, zo hield ik mijzelf voor, ik had tijd. En tijd was mijn stille metgezel. En ik had ook rust. Die zee van rust waar de werkende mens zo naar hunkerde, lag lonkend voor mij uitgestrekt. Wat was ik klaar om erin te duiken.

Op een dag kreeg ik een telefoontje na een sollicitatiegesprek. Ik was het net niet geworden. Ik was in rang gestegen van een 'helemaal-niet' naar een 'net-niet' maar ik wist meteen wat erger was. Er slibde iets dicht. Ik zat een half uur met de telefoon in mijn handen en kon niet stoppen met huilen. Vanaf dat moment wist ik dat het begrip tijd een volledig nieuwe betekenis gingen krijgen.

Burn-out als het nieuwe hip

Ik bleef solliciteren. Kop op, zei iedereen. Intussen was ik bang van de tijd geworden. En ik werd boos. Omdat iedereen zei: "Neem rust.' 'Rust?", dacht ik dan. "Ik doe verdomme niets anders dan stilstaan." Ik legde mijzelf beperkingen op. Mocht niet meer genieten, niet meer met koffie en krant op café want de tijd stond met een zwaaiend vingertje te loeren om de hoek. Ik moest iedere dag een brief schrijven, vacatures of niet. Ik zei tegen de wereld dat het wel meeviel, dat werkloos zijn.

De tweede crisis kwam onverwachts. Ik dacht dat ik gewapend was dit keer. Ik ademde diep in want moest nog naar een gesprek. Moest. Omdat ik veel te vroeg was, kocht ik een pak rijstwafels. Het overviel mij. Paniek. Waar moest ik dat in godsnaam stoppen? Mijn handtas was te klein. Ik overwoog het pak te verstoppen achter een muurtje om het later terug op te halen. Bij een schaap in de wei. Toch maar in mijn tas. En toen het verdriet. Middenin een boerendorp stond ik met een pak rijstwafels onder mijn arm te huilen als een klein kind. Zo klein als ik mij voelde, zo groot deed ik mij voor in het gesprek. In stukjes voelde ik me na die afspraak: net zo verkruimeld als de wafels in mijn tas.

Tijdens de jaarlijkse controle bij de tandarts had ik een optimistische dag. Ik schoof goedgeluimd op de stoel en liet mij vertellen dat mijn voortanden als het ware in een stuk niemandsland zweven als gevolg van een verschoven bot. Paniek. In die ene, bungelende tand weerspiegelde zich mijn hele leven.

Burn-outs worden steeds meer maatschappelijk aanvaard. Als gevolg van te hoge werkdruk toch. Ik ben de laatste om te oordelen en ik ken genoeg mensen in mijn nabije omgeving die er zwaar van afzien. Maar laatst kwam ik een kennis tegen op straat die er waanzinnig goed uitzag. Enthousiast zwaaiend brulde ze me nog na: "O ja, ik heb een burn-out! En ik ga naar Costa Rica!" Klonk daar nu een zweem van trots in door? Wordt een burn-out het nieuwe hip? Projecteerde ik mijn angst op haar en was ik stiekem jaloers op haar duidelijk erkende diagnose? "Ik heb het zo druk", klaagde een vriendin van mij laatst. Ik heb nog nooit zo graag gewild dat ik zoiets inspirerend kon zeggen.

Een burn-out door werkloosheid, of misschien eerder een bore-out, heeft tot op de dag van vandaag weinig klankbord. Je hele persoonlijkheid wordt bepaald door wat je doet en niet door wie je bent. Er wordt verondersteld dat 'niks doen' ook betekent dat je werkelijk niks doet. Werken tot je erbij neervalt, ja, dat begrijpen we nu. Maar onderuitgaan door de leegte is moeilijk te duiden.

De energie die je steekt in het zoeken, je kop breken over dat existentieel gevoel van falen. Het hopen, incasseren en doorgaan, steeds maar weer overnieuw. De tijd, die verdomde tijd. Het gebombardeerd worden met het woordje 'té'. Te oud. Te weinig ervaring. Te creatief. (Wat?!) Te hoog opgeleid. Dan de druk van buitenaf: En? En?

Aan de schoolpoort, in het artikel, op tv

Vanaf het moment dat je opstaat, slaat de keiharde realiteit je in je gezicht. Aan de schoolpoort, de haastende ouders op een drafje onderweg naar hun werk. In het tijdschrift: het artikel 'In 5 stappen op weg naar de perfecte balans tussen werk en privé.' Op tv bij de quiz de hamvraag aan de kandidaten: "En wat doe jij?"

"Ga iets doen", zegt men. "Iets leuks. Wandelen of zo." Maar zonder draagkracht en motor is elke stap er een te veel. En dat schuldgevoel.

Ik wil niet rusten. Ik moet berusten. Want werkloos zijn wordt sterk-loos zijn: krachteloos kwetsbaar en zonder enig fundament of stutting. Ik ben er nog lang niet. En er zullen nog veel pakken rijstwafels doorheen moeten voordat ik de tijd terug kan omarmen.

(PS: interessante vacatures mag je altijd doorsturen.)