Een beroep kan nooit continu zwaar zijn

Wat! Hoger onderwijs staat niet bij de zware beroepen! Een oprechte schande! Wat een onrechtvaardigheid! Mag ik vermoeden dat de lezer precies dit verwacht van mij?

Nu de lijst is bekendgemaakt, is ongetwijfeld elke werknemer, dus ook deze universiteitsprofessor, aan het napluizen of hij of zij wel een zwaar beroep uitoefent. En, eerlijk, ik keek toch even op als ik zag dat ongeveer het gehele onderwijs het etiket ‘zwaar’ krijgt, behalve het hoger onderwijs.

Maar voor alle duidelijkheid, over mijn persoonlijke situatie wil ik het niet hebben. Eind maart ben ik 65 geworden, het pensioen lonkt en ik heb van mypension.be al een schatting gekregen. In alle eerlijkheid: ik hoef niet meegenomen te worden in de zware beroepen. (Om nu al onnodige discussie te vermijden: het gaat over mij, niet over iemand anders.) Ik bedoel: ik hoef geen hoger pensioen te krijgen. Zo bekeken is er eigenlijk geen probleem: een zwaar beroep betekent de mogelijkheid van een hoger pensioen, maar ik heb dat niet nodig. Dan zal ik maar geen zwaar beroep hebben.

Dat uitgeklaard zijnde, moge het duidelijk zijn dat ‘zwaar beroep’ hier de inzet is van een onderhandelingsproces waarbij men probeert de schade aan de kant van de werknemers zo goed mogelijk te beperken. Had het in de onderhandelingen geholpen om bepaalde beroepen te klasseren als ‘hoogst zinvol’, dan had men dat moeten doen.

Zijdelingse opmerking: vele ‘zware’ beroepen zijn ‘hoogst zinvol’ want zonder verplegers, vuilnisophalers, leerkrachten, politie en brandweer zou onze maatschappij simpelweg niet functioneren, een punt reeds uitvoerig gemaakt door Rutger Bregman en Jesse Frederik in hun boek Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers.

Niet continu

Het loont wel de moeite om even stil te staan bij wat, los van de onderhandelingen, een zwaar beroep kan betekenen. Ten eerste is het zeker zo dat een beroep niet continu zwaar kan zijn. Net zoals iemand die de eigenschap heeft een agressieveling te zijn niet wordt verondersteld continu kwaad rond te lopen. In de filosofie noemt men zulke eigenschappen dispositioneel: slechts in bepaalde omstandigheden is de eigenschap vast te stellen.

Zonder enige twijfel is de best gekende dispositionele eigenschap die van sterfelijk te zijn. Zien we een brandweerman of -vrouw gezellig in de kazerne kletsen met de collega’s, dan is dat nooit voldoende reden om te zeggen dat hun beroep niet zwaar is. Leerkrachten die nog altijd (ten onrechte) het verwijt krijgen dat ze twee maanden betaalde vakantie in de schoot geworpen krijgen, hebben een zwaar beroep.

Dit levert al een mooi probleem op: hoe vergelijk je een ‘licht’ beroep met occasionele uitzonderlijk zware momenten met een beroep dat vrij continu redelijk zwaar is?

Ten tweede stelt zich de vraag of we de persoonlijke beleving laten meetellen of niet? Ik kan mij zo voorstellen dat er leerkrachten zijn die zich elke ochtend naar school slepen en leerkrachten die zouden overnachten in de school om de computers tegen de volgende ochtend bij te werken. De eerste heeft een zwaar beroep, de tweede heeft een licht beroep.

Work Heaviness Index

Tussen haakjes: ik begrijp perfect dat men dit aspect buiten de onderhandelingen heeft gehouden, men zou nergens geraakt zijn. Dit heeft duidelijk te maken met wat ik hierboven een beetje al schertsend heb vermeld: zinvolheid. Stel je een suppoost voor in een museum die moet instaan voor twee zalen en waar het gemiddeld aantal bezoekers per dag één persoon is. Alle begrip indien deze man of vrouw zou oordelen dat zijn of haar beroep zwaar is. Want qua zingeving is het dat ook.

Ten derde kan ‘zwaar’ moeilijk beperkt worden tot beroepen: de activiteiten van huisvaders en -moeders behoren tot de zwaarste die er zijn. En toch voeden zij mee de volgende generatie op die de maatschappij van de toekomst moet vormgeven.

Mag ik ironisch besluiten? Ik wacht op de dag dat er, naast de BMI, een WHI komt: de Work Heaviness Index. Even op de loonschaal gaan staan en je weet waar je aan toe bent!