Een beetje dreigen met sancties, meer heeft de EU niet in te brengen tegen nieuwe onruststokerij in Bosnië

Er komen steeds vaker verontrustende berichten vanuit het westelijke Balkanland Bosnië-Herzegovina. Sinds de Dayton-akkoorden van 1995 leven Kroaten, Serviërs en Bosniakken (moslims) er in een wankel evenwicht samen, maar de Serviërs willen nu dat daar een einde aan komt.

Drijvende kracht achter de onruststokerij is de supernationalistische en separatistische leider van de etnische Serviërs Milorad Dodik, die op niets minder aanstuurt dan dat zijn Republika Srpska de constructie Bosnië-Herzegovina binnen enkele maanden zou verlaten. De Republika is een van de drie bestanddelen van BiH, dat sinds Dayton wordt bestuurd door een triumviraat van presidenten, van elke bevolkingsgroep één.

Het Servische offensief tegen Bosnië is sinds 9 januari weer volop op gang gekomen. Toen vierden Dodik en zijn aanhang in hun hoofdstad Banja Luka de ‘Dag van de Servische Republiek’. Dat ging gepaard met verbale krachtpatserij die men in Brussel bezorgd heeft aanhoord. Niet in het minst omdat Dodik op heel wat buitenlandse bondgenoten kan rekenen om Dayton te ondergraven en een tijdbom te leggen onder de constructie Bosnië-Herzegovina.

Zo tekenden ook Russische parlementairen present op het feest, dat volgens de Bosnische grondwet eigenlijk verboden is. Poetin - die regelmatig belt met Dodik - keek goedkeurend toe: enerzijds zijn de Serviërs ‘eeuwig’ trouwe bondgenoten, anderzijds zijn alle middelen goed om de Europese Unie te jennen. Ook uiterst rechtse Franse Europarlementsleden waren aanwezig, naast politici uit ‘moederland’ Servië, waarmee Dodik op termijn een federatie of confederatie wil aangaan.

Dat zou in stappen moeten gaan: uittreding uit het huidige belastingstelsel, oprichting van een eigen justitieel apparaat, niet meer deel uitmaken van de Bosnische geheime dienst, stichting van een eigen leger, verlaten van de Bosnische federatie en uiteindelijk samengaan met Servië. Het hoeft geen betoog dat men zo’n separatistische taal in Belgrado graag hoort.

Eens op dreef riep Dodik naar zijn toehoorders in Banja Luka: “Ooit zal de Republika Srpska een onafhankelijke staat zijn. Er kan geen vrijheid voor het Servische volk bestaan als het geen eigen staat heeft, de Republika Srpska is onze staat.”

Europese zenuwen

De EU krijgt het stilaan op haar zenuwen van Dodiks agressieve taal, die als hij ze in daden omzet zelfs tot een nieuw gewapend conflict op de Balkan kan leiden. Maar Dodik is er gerust in, omdat de EU een papieren tijger is. Een beetje dreigen met sancties, maar dat heeft Milorad Dodik al theatraal weggelachen.

Eerst heeft hij aangekondigd dat hij naast Rusland ook steun geniet van China, dat investeringen in de Republika in het vooruitzicht heeft gesteld. Het kan hem zodoende geen barst kan schelen dat de Amerikanen hem tot persona non grata hebben verklaard. “Ik ben toch niet van plan om ooit naar de VS te gaan”, sprak Dodik, die al verschillende keren van corruptie en afleiden van staatsgelden is verdacht.

Veel erger dan de loze dreigingen uit Brussel is voor de EU de vaststelling dat een aantal van haar eigen leden zich zal verzetten tegen sancties. Kroatië, Slovenië, Polen en Hongarije hebben dat al met zoveel woorden aangekondigd. Natuurlijk is ook op dat vlak de Hongaarse scherpslijper Viktor Orbán haantje de voorste. Orbán, die nog niet zo lang geleden 100 miljoen euro aan de Republika geschonken heeft, verkondigt overal dat hij “zal beletten” dat er sancties tegen Dodik worden genomen. Als de genoemde EU-staten hem daarin inderdaad volgen, staat Brussel gewoon nérgens.

Onwerkbare staat

De situatie lijkt nog dreigender nu ook de etnische Serviërs in Kosovo en Montenegro zich weer beginnen te roeren. Het is dan ook niet overdreven wanneer de hoge VN-gezant voor Bosnië, de Duitser Christian Schmidt, in zijn recente rapport schrijft dat “verdere verdeeldheid en een nieuw conflict zeer reëel zijn”. Hij heeft het ook over “de ernstigste existentiële bedreiging sinds de oorlog”.

Het Westen heeft nog een kleine EUFOR-troepenmacht (700 manschappen) in Bosnië, die daar toezicht moet houden op de evolutie en desnoods kan ingrijpen als het akkoord van Dayton wordt geschonden. Gezien de toenemende dreiging pleiten sommigen er nu voor om meer vredessoldaten naar Bosnië te sturen.

Het is zeer de vraag of dat bijdraagt tot een oplossing in de onwerkbare staat Bosnië-Herzegovina. In elk geval slaagt EUFOR er niet eens in de verboden manifestatie van Dodik en zijn volgelingen te beletten. Evenmin slaagt ze erin de grote foto’s van de Servische massamoordenaars van de huizengevels te halen, om nog te zwijgen van de kleinere foto’s die de mensen in hun woonkamers hebben hangen. Generaal Ratko Mladić en zijn politieke chef Radovan Karadžić zijn en blijven nu eenmaal Servische volkshelden.