Durft niemand toegeven dat onze Vlaamse volksvertegenwoordigers niets te zoeken hebben in die fabriek?

Stavros Kelepouris is journalist.

Voor het eerst in 20 jaar is een onderzoekscommissie van start gegaan in het Vlaams Parlement. De politieke verwachtingen zijn hooggespannen. Officieel heet het dan wel dat de onderste steen boven moet komen in het belang van de volksgezondheid, maar het is voor de betrokken partijen wellicht ook mooi meegenomen als een politieke tegenstander en cours de route de zwartepiet toegeschoven kan krijgen.

Het lastige aan een onderzoekscommissie is dat ze vaak met zo veel gespierde taal wordt aangekondigd dat ze snel dreigt te vervallen in symboolpolitiek en verontwaardiging zonder concreet resultaat op te leveren. Vrijdag werd aangekondigd dat de commissieleden hun werkzaamheden zullen starten met een bezoek aan Zwijndrecht en de 3M-fabriek.

Zo’n plaatsbezoek toont ongetwijfeld veel betrokkenheid en daadkracht, maar is er dan werkelijk niemand die gewoon durft toe te geven dat onze Vlaamse volksvertegenwoordigers niets te zoeken hebben in die fabriek? De productie van PFOS is er bijna 20 jaar geleden gestopt. Wat wil men daar dan gaan doen? Door het raam kijken naar de vlakbij gelegen vervuilde Palingbeek om de PFOS te zien wegstromen?

Wie wil weten wat er gebeurd is of wat er fout gelopen is, kan beter zo snel mogelijk iedereen aan de tand voelen die in 2017 gewaarschuwd werd over de PFOS-vervuiling. Met zo veel politieke zwaargewichten kan je al snel twee regeringen vormen.

Maar de kans dat straks een of enkele personen mea culpa zullen slaan, is in de realiteit erg klein. Als de merchants of doubt bij 3M – die al lang weten dat PFOS risico’s oplevert voor de mens – het hadden willen doen, dan hadden ze daar de voorbije decennia tijd genoeg voor. Uit de dading met Oosterweel-bouwheer Lantis blijkt zelfs dat het bedrijf haar rol in de PFOS-vervuiling betwist, wat ongeveer zo geloofwaardig is als Viktor Orbáns bezorgdheid over de vrijheid van homo’s.

Ook politiek valt niet te verwachten dat er iemand flink door het stof zal gaan. Het is niet dat niemand op de hoogte was. Het is nog veel erger: iedereen was op de hoogte. Maar niemand voelde en voelt zich verantwoordelijk, want er was altijd wel iemand anders die ook rond de tafel zat en mee besliste.

Zelfs Joke Schauvliege (CD&V), op dat moment voogdijminister van afvalstoffenmaatschappij OVAM, voelde zich niet aangesproken toen de topvrouw van OVAM het had over een “ministeriële beslissing” om een waarschuwing over PFOS niet uit te sturen.

De onderzoekscommissie zal wellicht moeten vaststellen dat politieke verantwoordelijkheid een erg hol begrip geworden is. Politici lopen vanzelfsprekend graag te koop met wat ze gerealiseerd hebben, ook al is hun persoonlijke rol daarin veeleer klein. Anders is het wanneer ze op de handen zaten en lieten betijen op een moment dat ze in actie hadden moeten komen. Dan wordt verbazend snel naar een anonieme administratie of een onbekende kabinetsmedewerker gewezen.