Door te weigeren man en paard te noemen, verengt de PFOS-commissie politieke verantwoordelijkheid tot een spel Cluedo

En zo is de politieke verantwoordelijkheid dan definitief begraven in Vlaanderen. De teraardebestelling vond plaats in besloten kring, bij de presentatie in het Vlaams Parlement van de conclusies van de onderzoekscommissie naar de PFOS-vervuiling. De commissie kwam tot interessante en verregaande besluiten over wat misging en voortaan beter moet in de milieuhandhaving. De logische vraag naar politieke verantwoordelijkheid voor het grootste milieuschandaal uit de recente Vlaamse geschiedenis blijft evenwel onbeantwoord.

Wie de vraag naar verantwoordelijkheid toch durft te stellen, is, bijvoorbeeld in de woorden van Koen Daniëls (N-VA), op zoek naar “smeuïge titels voor de kranten”. Die wil, dixit Willem-Frederik Schiltz (Open Vld), alleen maar “de scalp van een of andere politicus aan de riem kunnen hangen”.

Een merkwaardige omkering van de feiten is dat. Niet wie politiek verantwoordelijk is voor een beleid dat jarenlang is scheefgegroeid, voedt het politieke wantrouwen, wel degene die dat aanklaagt en er rekenschap voor vraagt.

‘Ingewikkeld’, zo noemt de onderzoekscommissie het antwoord op de vraag naar verantwoordelijkheid in haar eindverslag. Dat kan kloppen, maar dat is geen reden om niet te proberen om toch een antwoord te zoeken. Wat meer is, juist daarvoor dient de installatie van een onderzoekscommissie, zowat het zwaarste instrument dat een parlement ter beschikking heeft om het beleid te controleren.

Niemand betwist dat er in deze affaire grote fouten zijn gemaakt. Een belangrijke vervuiling werd verzwegen, met risico’s voor milieu en volksgezondheid. Je moet wel blind zijn om geen verband te zien tussen dat collectieve zwijgen van destijds en de wens om de grote werken aan de Oosterweel-ontsluiting van Antwerpen niet in het gedrang te brengen. Natuurlijk is dat een kwestie van beleidsprioriteiten, natuurlijk is de verantwoordelijkheid daarvoor bij uitstek ‘politiek’.

Het is een kwestie van beleidsprioriteiten om de milieu-inspectie met houten pijl en boog in het strijdperk te sturen tegen multinationale bedrijven. Het is een kwestie van beleidsprioriteiten om de Oosterweel-werken voorrang te geven op de gezondheid van de omwonenden. Het is een kwestie van beleidsprioriteiten om rap een dading te sluiten met het vervuilende bedrijf en over te gaan tot de orde van de dag. De politieke verantwoordelijkheid voor dat alles mag dan ‘complex’ of ‘collectief’ zijn, ze valt wel degelijk vast te leggen, met name bij de toenmalige ministers van Milieu (Joke Schauvliege, CD&V) en Mobiliteit (Ben Weyts, N-VA).

Hoe boeiend en volledig de besluiten van de PFOS-commissie voorts ook mogen zijn, door te weigeren man en paard te noemen, verengt het Vlaams Parlement politieke verantwoordelijkheid tot een spel Cluedo. Alleen de politicus die zelf met een loden pijp in de keuken betrapt wordt, dient nog zijn verantwoordelijkheid op te nemen. Dat belooft voor de volgende onderzoekscommissie op de agenda van het Vlaams Parlement, over de fatale gebreken in de kinderopvang.