Door de geschiedenis heen hebben mensen met een handicap zelf allerlei elegante oplossingen uitgekiend

Anaïs Van Ertvelde is historica en podcaster bij Vuile Lakens. Elke twee weken schrijft ze over lichamen, seks, macht, kwetsbaarheid en verzet. Samen met Heleen Debruyne publiceerde ze Vuile lakens - een hedendaagse visie op seksualiteit.

Wat ik vind van Team Scheire? In dat Canvas-programma gaat een groep van makers en uitvinders aan de slag om oplossingen te bedenken voor de dagelijkse problemen die mensen met een beperking ondervinden. Wel, laten we zeggen dat ik Team Scheire een proto­type vind. Met wat kleine trucjes en aanpassingen zou het wel eens een uitstekende uitvinding kunnen zijn. Wat Team Scheire goed doet, is dat er niet alleen voor mensen met een handicap ontworpen, geprogrammeerd en gelast wordt, maar ook mét hen. ‘Nothing about us without us’ is al sinds jaar en dag de slogan van de gehandicapten­beweging. De experts in hoe het is om met een beperking te leven, dat zijn mensen met een beperking zelf.

Bovendien zijn mensen met een beperking gewoon vaak de beste life­hackers die er zijn. Ze leven in een wereld die niet voor hen gebouwd is. Dat is lastig. Meer dan lastig zelfs. Het is een belangrijke reden waarom mensen met een handicap geen toegang hebben tot de publieke sfeer, maar het maakt hen ook creatief. Overal waar ik kom, verwacht ik mild ongemak. Overal waar ik ga, moet ik aanpassingen verzinnen. De geijkte voorwerpen werken niet voor mij. De geijkte manieren van bewegen evenmin. Waar mensen zonder handicap onoverkomelijke moeilijkheden zien, daar zien mensen met een handicap alternatieven en oplossingen. Waar mensen zonder handicap denken dat het onmogelijk is om met één hand paard te rijden, lijm ik gewoon een klein houten plaatje aan mijn teugels. Wanneer mensen met een beperking logge protheses van de ziekenkas beu zijn, gaan ze online aan de slag met open-source-ontwerpen voor lichte protheses die je 3D kunt printen. Mensen met een beperking zijn zelf voortdurend creatief en probleem­oplossend bezig. En dat mag best getoond worden.

Dat vindt ook Liz Jackson. Zij noemt zichzelf een disability design activist en met haar organisatie The Disabled List wil ze meer naams­bekendheid geven aan ontwerpers met een beperking. Door de geschiedenis heen, zegt Jackson, hebben mensen met een handicap zelf allerlei elegante oplossingen uitgekiend, maar hun bijdragen worden vaak vergeten. Net als in Team Scheire zijn de protagonisten met wie we ons identificeren uitvinders zonder beperking. Zo kent bijvoorbeeld niemand Stephan Farffler nog. Een paraplegische horloge­maker die in de 17de eeuw al een rolstoel bedacht die hij zelf kon aandrijven en daarmee de ontwikkeling van de huidige fiets een stevige duw in de rug gaf.

Scheire zou de Liz Jacksons van deze wereld in het team kunnen verwelkomen. Hij zou ook af en toe vragen kunnen stellen bij waarom mensen met een handicap het met huis-tuin-en-keuken­geknutsel in een tv-programma moeten doen. Hoe komt het dat er niet op meer structurele wijze oplossingen aangeboden worden? De shopping­centra liggen vol met duizenden haast zinloze producten in alle mogelijke kleuren, materialen en vormen. En de rol­stoelen, steunkousen, drie­wielers en eenhandige toetsen­borden die integratie moeten bevorderen? Dat zijn troosteloze, na­oorlogse modellen. Zelden gebouwd voor het rijke bestaan dat mensen met een handicap willen leiden.

Scheire en zijn team stellen op de beste momenten juist daar een mooi voorbeeld: producten van en voor mensen met een beperking dienen niet alleen om te overleven, maar om goed te leven.