Dit is wat je krijgt, wanneer de populaire voorzitter van de socialistische partij zegt dat hij zich ‘niet in België’ voelt

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen.

Om te waarschuwen voor de gevaren van vuurwerk bij de overgang van oud naar nieuw, pakt de stad Antwerpen uit met een mediacampagne. In een filmpje legt een jongeman met zichtbaar vreemde roots uit waarom je je beter houdt aan het verbod om zelf vuurwerk af te steken in de stad. Mooi filmpje, krachtige boodschap, slim gericht op een belangrijke doelgroep van jonge vuurwerkliefhebbers. Kortom, goed gedaan, stad Antwerpen.

Toen het filmpje losgelaten werd op sociale media, gingen meteen alle moddersluizen open. Het ene racistische commentaar volgde op de andere aangebrande reactie, alsof alle bagger nog snel de deur uit moet voor het nieuwe jaar begint. Het is een pijnlijke vaststelling dat een deel van Vlaanderen – en het is in andere gewesten waarschijnlijk niet beter – nog altijd niet klaar is om samen te leven met Vlamingen die niet wit zijn of een naam hebben die wat anders klinkt.

Het is niet duidelijk of deze xenofobie of zelfs vreemdelingenhaat nog toeneemt. Het is wel duidelijk dat mensen vanuit een breed politiek spectrum het niet eens zo subtiele signaal uitsturen dat het wel oké is om een jonge kerel even flink uit te schelden, omdat – tja, waarom eigenlijk? Omdat hij donkere krullen heeft?

Dit is wat je krijgt, wanneer de populaire voorzitter van de socialistische partij zegt dat hij zich “niet in België” voelt, wanneer hij in Molenbeek is. Ik weet het, de boodschap die Conner Rousseau deze week in Humo herhaalde, is wat gelaagder. Hij pleit ook voor meer investeringen in taalonderwijs en kinderopvang. Dan nog blijft de verwoording er een van uitsluiting. Want wie er anders uitziet, zal blijkbaar nooit echt Belgisch kunnen zijn. De stap naar een racistische reactie op Facebook of Twitter of naar effectieve discriminatie bij de verhuur van een woning is dan nog verrassend klein. Woorden doen ertoe, ook en zeker die van de meest spraakmakende politicus van dit moment.

Je moet geen groot analytisch genie zijn om te bedenken waarom Conner Rousseau dit zegt zoals hij het zegt. De leider van Vooruit wil stemmen bij het VB weghalen door te tonen dat ook hij durft te zeggen waar het op staat. Die tactiek is niet nieuw: aan het eind van de vorige eeuw bouwde Louis Tobback zijn populariteit als weerbarstige minister van Binnenlandse Zaken op een gelijkaardige ‘flinkse’ denk- en spreekstijl.

Succes in de peilingen inspireert Conner Rousseau er nu toe om de kiescampagne voor 2024 te presenteren als een tweestrijd met radicaal-rechts. Ook dat is niet origineel. In 2006 wist Patrick Janssens zo in Antwerpen Filip Dewinter te verslaan in de kamp om het burgemeesterschap. Die overwinning werd als een bevrijding gevierd in Antwerpen en ver daarbuiten. Vergeten werd dat ‘verliezer’ VB op dezelfde dag in de stad haar hoogste score ooit behaalde.

Als dezelfde polarisering zich in 2024 in gans Vlaanderen voltrekt, zal dit gewest een hoge prijs betalen voor de renaissance van de sociaaldemocratie. Deze prijs wordt nu al dagelijks betaald door vele mensen van vreemde origine die hun hoofd boven het Vlaamse maaiveld uitsteken, bijvoorbeeld in een filmpje over vuurwerk.