Digitalisering maakt ons niet minder maar meer mens

De veranderingen die de digitalisering teweegbrengt zijn bijzonder groot, niet alleen op technisch, maar ook op menselijk en maatschappelijk vlak. Digitale technologieën hebben een grote impact op onze cultuur: we zitten zelfs midden in een culturele revolutie die gestuwd wordt door technologische doorbraken.

De term ‘culturele revolutie’ is door de Chinese communisten bezoedeld, maar de mens heeft de voorbije millennia wel degelijk drie culturele revoluties meegemaakt die telkens voor grote verschuivingen zorgden. De eerste was de introductie van het geschreven woord, zowat vijfduizend jaar voor Christus. Die zorgde ervoor dat we kennis veel makkelijker konden doorgeven, omdat het niet langer mondeling hoefde te gebeuren. Om geschriften te verspreiden was wel nog altijd een klooster vol monniken nodig om exemplaar per exemplaar over te schrijven, dus de oplages waren beperkt. Daarna kwam de boekdrukkunst, waardoor diezelfde kennis nog veel sneller verspreid kon worden. Het leidde tot het ontstaan van media en zorgde ervoor dat meer mensen een opleiding konden volgen. Dat resulteerde in een fantastische vooruitgang voor mens en cultuur.

De derde culturele revolutie is de uitrol van het internet die we nu meemaken: een wereldwijd netwerk waar meer dan vier miljard mensen rechtstreeks en in real time met elkaar communiceren, ideeën uitwisselen en hun creativiteit stimuleren. De schaal waarop dat gebeurt, is gigantisch en doordat de filter tussen mensen, bedrijven en organisaties wegvalt, is de impact op cultuur in de breedste zin van het woord zeer groot. Cultuur is sowieso al een levendig en bruisend gegeven, maar omdat mensen nu met veel meer anderen verbonden zijn, verloopt die revolutie sneller dan voorheen. Daardoor zijn sommigen bang dat de eigenheid van hun cultuur aangetast kan worden.

Niet dat dat per definitie problematisch is: technologie heeft er altijd al voor gezorgd dat onze taal of waarden evolueren. Door de introductie van de fiets namen we gebruiken over van mensen uit andere dorpen, later zorgden de auto en het vliegtuig ervoor dat onze wereld vrij letterlijk groter werd.

Het wereldwijde netwerk heeft natuurlijk een zeer belangrijke impact op onze Vlaamse culturele sector. Online vinden creatievelingen en liefhebbers van kunst elkaar, wat de drempel verlaagt om bepaalde kunstpaleizen te bezoeken. Tijdens de coronacrisis plaatste de Weense Staatsopera opnames van opera’s online die wereldwijd gratis te bekijken waren. Snobs zullen misschien zeggen dat je een opera in de zaal moet zien, maar dat meer mensen dankzij het internet met opera, theater en andere kunstvormen in contact kunnen komen, is net een zegen.

De vrees dat die verlaagde drempel voor eenheidsworst zal zorgen, is volgens mij ook ongegrond. Voor elke voorstelling is nu wel een nichepubliek te vinden – een lokaal theatergezelschap heeft plots de hele wereld als potentieel publiek en hoeft zo niet meer alleen de eigen dorps- of stadsbewoners te boeien. Met onze Vlaamse culturele productie hoeven we niet meer alleen te mikken op het Vlaamse publiek. Kijk maar naar hoe Deense series nu over de hele wereld succesvol zijn. Het is zelfs een soort kwaliteitslabel geworden, hoewel er wereldwijd maar vier miljoen mensen Deens spreken. De Denen investeerden in heel kwaliteitsvolle producties.

Toch heeft de digitale revolutie een grote impact gehad op de businessmodellen om cultuur en media te financieren. Zoals alle sectoren moeten die zich heruitvinden, maar dat hoeft niet negatief te zijn: kijk naar onze twee belangrijkste mediagroepen, DPG Media en Mediahuis. Dankzij een succesvolle digitale transformatie hebben ze in 2020 hun meest winstgevende jaar ooit gekend en hun invloed reikt ver buiten de Vlaamse grenzen.

Die digitalisering maakt ons niet minder maar meer mens, met meer en een diversere toegang tot cultuur, waardoor de mens zélf geëvolueerd is naar wat je een nieuwe mensensoort zou kunnen noemen: de homo digitalis. De homo sapiens is niet meer, leve de ‘homo digitalis’!

Deze reeks is een samenwerking tussen De Morgen en Flanders DC. Lees nog meer visies van creatieve ondernemers, artiesten of opiniemakers op vijftigvisies.be. Morgen de slotaflevering: Jonathan Holslag.