Depp vs. Heard schept gevaarlijk precedent wat de geloofwaardigheid van vrouwen betreft

“Twee jaar geleden werd ik een publieke vertegenwoordiger van huiselijk geweld, en ervaarde ik de volle toorn van onze cultuur tegenover vrouwen die getuigen.” Dit schrijft actrice Amber Heard in 2018 in een opiniestuk in The Washington Post. De dader van het geweld noemt ze niet bij naam, maar toch voelt hij zich aangesproken: haar ex-man Johnny Depp reageert met een rechtszaak waarin hij Heard beschuldigt van smaad.

Die rechtszaak was de voorbije weken niet weg te denken uit ons collectieve bewustzijn. Het werd een extreem gemediatiseerd proces, met camera’s in de rechtszaal, breed uitgesmeerd over zowel klassieke als sociale media. Daarin werd al snel een trend zichtbaar: de algemene sympathie lag in het kamp van Depp. Filmpjes die Heard en haar getuigenis belachelijk maakten overspoelden TikTok en Instagram en verzamelden daar duizelingwekkende aantallen likes, terwijl Depp het ultieme coole imago aangemeten kreeg.

Die onevenwichtige verdeling van empathie volgt niet toevallig de lijn van gender. Een mooi voorbeeld van wat filosofe Kate Manne ‘hempathie’ noemt: overmatige empathie met mannen, zeker als ze beschuldigd worden van gendergerelateerd geweld. Een man als Depp, geliefd acteur in favoriete films, kan toch geen monster zijn? Dit wordt in de hand gewerkt doordat Heard geen ‘perfect’ slachtoffer was. Ze vocht, gooide met een vaas, treiterde terug. Maar zoals columniste Moira Donegan in The Guardian schrijft, als een man niet als dader van huiselijk geweld gezien kan worden tegenover een imperfecte vrouw, hoe perfect moet een vrouw dan zijn voor het moreel verkeerd wordt om haar geweld aan te doen?

Dit alles werkt de stereotypering van Heard alleen maar in de hand. Door haar voor te stellen als gek, als gestoord, als belachelijk, wordt haar geloofwaardigheid compleet onderuitgehaald. Als mensen vormen we oordelen over anderen op basis van stereotypes en eerste indrukken. Dat is normaal. Maar als de inhoud van die stereotypen zo sterk beïnvloed wordt door middel van technieken als ridiculisering en psychologisering, is er een probleem. Daarnaast werd de jury in het proces Depp vs. Heard niet afgeschermd van (sociale) media, en werden ze dus net zo goed blootgesteld aan de niet al te objectieve behandeling van het proces daar.

Bovendien schept deze zaak een gevaarlijk precedent wat de geloofwaardigheid van vrouwen betreft, zeker vrouwen die beschuldigingen uiten tegenover machtige mannen. Dit gebeurt ongeacht de juridische validiteit van de uitspraak in Depps voordeel. De manier waarop Heards bewijsmateriaal telkens in twijfel getrokken werd, zowel in de rechtszaal als in de media, schept een vijandig klimaat voor andere vrouwen die overwegen hun verhaal te doen. Daarom is het zo belangrijk dat we moeite blijven doen om vrouwen die getuigen te geloven. Dat betekent niet dat een eventuele juridische uitspraak automatisch in hun voordeel moet vallen, maar wel dat we hen, als ze hun verhaal doen, serieus nemen. Als persoon, als getuige, en als slachtoffer.