Democratie is meer dan alleen verkiezingen

Magali Plovie is voorzitster van het Franstalig Brussels Parlement en Brussels parlementslid voor Ecolo.

Welke plaats moeten burgers krijgen in ons politieke systeem buiten de verkiezingen? Over deze fundamentele democratische kwestie wordt opnieuw hevig gedebatteerd naar aanleiding van de lancering van het burgerdebat We Need to Talk. Ik wil u graag mijn persoonlijke ervaring meedelen, die aantoont dat, in tegenstelling tot wat ik gelezen heb, burgerpanels noch overbodig zijn, noch een bedreiging vormen of onverzoenbaar zijn met de representatieve democratie.

Beeld u in: op een dag krijgt u in uw brievenbus een persoonlijke uitnodiging om deel te nemen aan een gemengd panel van parlementsleden en burgers, die vergaderen over een belangrijk maatschappelijk onderwerp. Samen met de andere deelnemende burgers vormt u een groep van 45, die een goede afspiegeling van de hele bevolking is. Jullie verenigen jong en oud, lang en kort opgeleid en hebben erg verschillende achtergronden. U bent dus in wezen een microkosmos van de hele bevolking.

Een vreemde, utopische denkoefening? Nee, dit is al sinds twee jaar de werkelijkheid in Brussel. De Brusselse parlementen zijn immers de eerste in de wereld die op structurele basis gemengde panels van burgers en politici ingevoegd hebben in hun werking. Ook in Duitstalig België heeft het parlement sinds 2019 gelote burgerpanels geïnstitutionaliseerd in haar structuur. Weinig mensen weten het, maar België wordt internationaal geprezen als een pionier op het vlak van democratische vernieuwing.

Sommige opiniemakers suggereren dat dit soort initiatieven enkel ‘versiering’ zijn, omdat de invloed van die burgerpanels op politici en het beleid gering zou zijn. Maar deze gemengde commissies zijn geen praatbarakken, allerminst zelfs. Zowel het parlement als de regering zijn verplicht om binnen de negen maanden feedback te geven op alle voorstellen van de burgers. Vorige vrijdag stemde het parlement bijvoorbeeld over een verordening die de uitrol van 5G mogelijk maakt, binnen het kader dat mee uitgewerkt werd door de gemengde overlegcommissie over dit onderwerp. Dat die burgers wegen op het beleid is niet meer dan logisch: zij beraden zich gedurende vijf dagen op basis van informatie van experts, stakeholders en administraties, dus hun aanbevelingen zijn van erg hoge kwaliteit.

De gemengde commissies creëren een democratische ruimte voor gewone mensen om samen met parlementariërs oplossingen te zoeken voor complexe beleidskwesties, naar elkaar te luisteren en een gemeenschappelijke consensus te vinden. Door burgers en politici samen te laten werken, overwinnen we polarisatie en versterken we de maatschappelijke cohesie. Zo brengen we de collectieve intelligentie van de samenleving naar boven - het beginsel dat groepen diverse mensen tot betere besluiten komen dan homogene groepen.

Onze democratie is toe aan een radicale koerswijziging, met meer systematische betrokkenheid van burgers. Democratie is immers meer dan alleen verkiezingen. Samen kunnen we meer, en beter. Als zowel niet-verkozenen als verkozenen de handen in elkaar slaan, is een inclusiever en robuuster democratisch systeem mogelijk. Als politici staan we misschien een beetje macht af aan burgers, maar we winnen aan legitimiteit en aan kwaliteit van de besluiten.