De rode lijn: ik hoorde het al zo vaak dat de rode stylo inmiddels leeg moet zijn

Jean-Paul Mulders onderzoekt alles wat u bij de hersenkwabben kan grijpen. Instagram: jpmulders

Er zijn van die woorden die opeens vanuit het niets om zich heen grijpen, zoals vroeger vlektyfus of builenpest. ‘Narratief’, bijvoorbeeld. Dat woord is besmettelijk voor mensen die soms weinig te vertellen hebben, maar zich graag interessant willen maken. Ik kan het niet helpen, maar mij doet het denken aan een potsen­maker met een kap vol ­rinkelende belletjes.

‘De perfecte storm’ is nog zo’n omschrijving. Perfecte titel voor een Amerikaanse rampenfilm die voor een ­Oscar genomineerd werd, maar het klinkt hol als je het gaat gebruiken voor van alles en nog wat. Ook ‘een rode lijn’ hoorde ik al zo vaak dat de rode stylo inmiddels leeggeschreven moet zijn. Meestal komen besmettelijke uitdrukkingen overgewaaid uit het Angelsaksische taalgebied. Daarom worden ze ook wel ‘de Engelse ziekte’ genoemd.

‘Apen apen apen na’, zeiden we als kind, en dat geldt ook voor politici. De politiek heeft haar eigen modes, zoals het gebruik van het woord ‘afkloppen’. Vroeger was dat een vorm van bij­geloof om onheil te bezweren, maar nu is het courant bij lui die graag de lakens uitdelen.

‘Mooi pakket op tafel, maar we moeten het kunnen afkloppen’, hoor je dan verkondigen. Of het nu spoorwegbudgetten zijn, de btw-verlaging voor energie of de Vlaamse begroting: sinds enige tijd wordt het allemaal niet langer beslist, maar afgeklopt. Dat klinkt daadkrachtig en stoer, zoals politici zijn in het diepst van hun gedachten.

Onlangs liet een lezer mij weten dat hij op mij zou stemmen als ik in de politiek ging. Ik twijfelde of ik daarin een compliment of een belediging moest zien. Maar om bij modewoorden te blijven: ook ‘shift’ is hyperbesmettelijk. Er was al de bouwshift, de modal shift en de gezondheidsshift. In de krant las ik nu ook over de minitaxshift. Die kom je liever niet tegen in het donker.

Het helpt dan zo’n woord voor de aardigheid eens op te zoeken. Een shift blijkt een verandering, wisseling, verruiling maar ook – toepasselijker misschien – een kneepje, truc, kunstje, list of uitvlucht. Het is een handige stoplap voor dingen waarbij je doet alsof, maar die je niet echt wil veranderen. Ik denk aan wat George Orwell schreef in zijn essay Politics and the English language: ‘The great enemy of clear language is insincerity. When there is a gap between one’s real and one’s declared aims, one turns as it were instinctively to long words and exhausted idioms, like a cuttlefish ­spurting out ink.’

Inktvissen hebben we genoeg, de een al wat uitgekookter dan de andere. Onlangs bereidde ik er voor het eerst zelf een, aan de hand van een artikel met de veelbelovende titel: ‘Het geheim van malse octopus.’

In het recept stond dat je ze, om hun vlees te verzachten, met een hamer moet afkloppen.