De leugen dat president Biden de verkiezingen gestolen heeft, is voor verontrustend veel Amerikanen ‘waarheid’ geworden

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen.

Verkiezingen in de Verenigde Staten worden altijd met buitengewone aandacht gevolgd en bij deze ‘midterms’ is de aandacht, en zeker in grote delen van Europa ook de bezorgdheid, nog groter. Verwacht en ook wel gevreesd wordt dat de nog altijd door oud-president Trump gedomineerde Republikeinse partij de bovenhand zal krijgen en de stabiliteit in het land verder onderuit zal halen.

Die bekommernis is terecht. Dat een Amerikaans president halfweg zijn ambtstermijn te maken krijgt met een parlement waarin zijn politieke tegenstrevers de meerderheid halen in één of twee Kamers is op zich niet zo uitzonderlijk. Het is veeleer de regel. Besluitvorming wordt lastiger, maar ook vorige presidenten hadden daarmee af te rekenen, en het democratische stelsel overleefde dat moeiteloos. Vanuit zorg voor de democratie zou je zelfs kunnen beweren dat zo’n verdeelde macht juist gezond is, omdat het staatshoofd gedwongen wordt om rekening te houden met de andere kant van het land.

Dat de polarisering toeneemt, zal wel kloppen. Maar ook dat is geen voldoende argument om de noodklokken te luiden over de democratie in de VS. De Verenigde Staten zijn altijd een land geweest dat politiek gepolariseerd zit tussen twee partijen, elk met een klassieke machtsbasis, die soms letterlijk met getrokken messen tegenover elkaar staan. Politiek geweld is, helaas, geen nieuwigheid uit het Trump-tijdperk. Toch hebben rechtsstaat en democratie zelden of nooit echt gewankeld in The Land of the Free.

Dat wil niet zeggen dat er vandaag geen probleem is. Er is wel degelijk reden tot bezorgdheid over de gezondheid van de democratie in de VS. Het risico zit niet in polarisering of radicalisering, en zelfs niet in de mogelijke verkiezing van een stel wappies. Het risico zit wel in hoe Donald Trump en de leiding van de Republikeinen de radicalen kunnen inzetten om de essentiële democratische regels onderuit te halen.

Dat probeerden ze al eerder, na de verkiezingsnederlaag van Trump in 2020, wat toen mislukte. Een optimist zal daaruit besluiten dat de democratie goed standgehouden heeft. Een realist zal opmerken dat het toch erg op het nippertje was. Enkel door de moed van een vicepresident, enkele gouverneurs en de veiligheidsdiensten aan het Capitool werd een staatsgreep vermeden. De leugen dat president Joe Biden de verkiezingen ‘gestolen’ heeft, is sindsdien voor een verontrustend grote groep Amerikanen ‘waarheid’ geworden en gebleven.

Het zijn de propagandisten van die leugen die nu een prominentere plek kunnen krijgen, in het Congres en in de staten. Zij kunnen van op die plek het stelsel van binnenuit uithollen en bij een volgende gelegenheid, over twee jaar, bij de volgende presidentsverkiezingen, de coup doen slagen die vorige keer nipt mislukte. Dat is het grote gevaar van deze midterms. En het is de zware verantwoordelijkheid van de Republikeinen, die op dat duistere scenario aansturen, en van de Democraten, die niet bij machte lijken te zijn om een door corona en crisis vermoeide bevolking op andere gedachten te brengen.