De hoofddoekaffaire in Brussel brengt ingrijpende politieke evoluties aan het licht

Iedereen zijn crisis. Terwijl de Vlaamse regering zich uit het PFOS-schandaal probeerde te redden, weerde de Brusselse regering zich om niet over de hoofddoekaffaire bij de MIVB te vallen. Ter herinnering: een rechtbank heeft het openbaar-vervoerbedrijf wegens discriminatie veroordeeld na de klacht van een kandidate die niet in dienst werd genomen omdat ze een hoofddoek droeg. De voorstanders van het toelaten van het dragen van tekenen van een geloofsovertuiging in de besturen en de openbare diensten juichten het vonnis toe. De voorstanders van de scheiding van Kerk en Staat veroordeelden het. Advocaat Marc Uyttendaele sprak zelfs van een ‘militant pamflet’.

In de politiek heeft de zaak een frontale botsing veroorzaakt tussen twee partijen van de Brusselse meerderheid. Aan de ene kant Ecolo en zijn covoorzitster Rajae Maouane, die voor ‘inclusieve neutraliteit’ pleiten. Aan de andere, DéFi en zijn voorzitter, de filosoof François De Smet, die de neutraliteit verdedigen. Na de beslissing van het beheerscomité van de MIVB om niet in beroep te gaan, belandde de zaak bij de Brusselse regering. Een groot probleem voor minister-president Rudy Vervoort, wiens PS sterk verdeeld is over deze kwestie, terwijl DéFi dreigde uit de coalitie te stappen.

In de media ontaardde het debat snel in een felle ruzie tussen de aanhangers van beide kampen – naar het voorbeeld van Frankrijk, waar dezelfde kwestie ook veel opschudding veroorzaakt. Het is dus geen wonder dat de zaak niet tot Brussel beperkt bleef. Volgens het intussen gebruikelijke scenario was het Georges-Louis Bouchez die de lont in het kruitvat stak. De voorzitter van de MR, die in het Brusselse parlement in de oppositie zit, spaarde zijn kritiek niet: “De hoofddoek in het bestuur is de waanzin van links!” De voorzitter van de PS, Paul Magnette, pakte onder druk uit met een compromis. Hij stelde voor om tekenen van geloofsovertuiging te blijven verbieden voor personeel met gezag of in contact met het publiek, maar gaf ook te kennen dat hij voorstander was van een beroep tegen het vonnis – ‘ten persoonlijke titel’, wat hoogst ongewoon is voor een partijvoorzitter. Jean-Marc Nollet, de covoorzitter van Ecolo, pleitte dus voor een compromis, zonder een beroep uit te sluiten.

Na intense maar discrete onderhandelingen nam de Brusselse regering afgelopen vrijdag haar beslissing: er komt geen beroep. Dat is dus het einde van de strenge neutraliteit bij de MIVB, ook zijn er garanties voorzien om DéFi te sussen, bijvoorbeeld de strijd tegen de religieuze bekeringsijver in de openbare diensten. Dat probleem wordt nu toch al erkend. Maar hoe men dat kan tegengaan, is een stuk minder duidelijk. DéFi heeft hoe dan ook een nederlaag geleden. Nadat de partij de lat erg hoog had gelegd, krijgt ze nu het verwijt de postjes boven de principes te verkiezen, terwijl ze graag een punt maakt van ethische kwesties en goed bestuur en af wil van het imago van de taalpartij van haar voorganger, het FDF. DéFi zal zich niet gemakkelijk van deze klap herstellen.

Randschade ook bij de Parti Socialiste en Magnette, en in mindere mate bij Ecolo en Nollet, allebei Walen. Hun gematigde positie heeft het afgelegd tegen de volgens hun tegenstanders “communautaristische” lijn van Ahmed Laaouej, de voorzitter van de Brusselse PS-federatie, en van Rajah Maouane. Een teken te meer dat de gevoeligheden in Brussel en Wallonië beduidend anders liggen. De evolutie van de Brusselse sociologie is daar niet vreemd aan.

We zien bovendien in beide partijen de opkomst van nieuwe thema’s die niet in hun DNA zitten. Bij de PS herkennen de traditionele leken zich minder en minder in de evolutie van een partij die tot voor kort fel antiklerikaal was. En Rajae Maouane heeft vele ‘historische’ feministen tegen zich in het harnas gejaagd met haar uitspraak: “Het verdedigen van de hoofddoek en het recht op abortus is dezelfde strijd”. Dat alles wijst erop dat in België, zoals elders, de traditionele herkenningstekens van links onder druk komen te staan. Een generatie-effect? Een diepere mutatie die evoluties in het politieke landschap kan veroorzaken? Terwijl de Brusselse regering haar beslissing uitwerkte, kondigde Georges-Louis Bouchez tijdens een persconferentie de aansluiting bij de MR aan van een boegbeeld van de ‘laïcité,’ de docente Nadia Geerts, ooit Ecolo-militante. Ze zal in het studiecentrum van de partij verantwoordelijk worden voor deze problematiek. Bouchez hoopt vast dat anderen haar zullen volgen.