De Grote Omarming: Antwerpenaars willen samen sleutelen aan hun stad

Op zondag 7 oktober, precies een week voor de gemeenteraadsverkiezingen, zullen twaalfduizend Antwerpenaren een kilometerslange mensenketting vormen rond hun stad. Dat is het plan. Tal van lokale organisaties – kunsthuizen, jeugdwerkingen, wijkverenigingen, vakbonden, burgercollectieven, integratieraden, milieucomités, vormingscentra, armoedeplatformen, bewonersgroepen – roepen op tot deelname. Op twaalf locaties, rond twaalf thema’s, wordt om halfvier verzamelen geblazen.

Verhoogde aandacht wordt gevraagd voor veiliger wegen, betere luchtkwaliteit, meer groen, slimmer waterbeheer, betaalbare huisvesting, gastvrijheid en solidariteit. Het zijn thema’s die in veel lokale campagnes kwamen bovendrijven. Er zijn echter geen slogans of eisenbundels, deze keer. De Grote Omarming overstijgt dit. De hoofdboodschap luidt: we willen samen sleutelen aan de stad waarvan we houden.

Een simpele en evidente boodschap, zo u wil, maar in de laatste rechte lijn naar lokale verkiezingen krijgt die een extra dimensie. En daar is het de organisatoren om te doen. Want met ‘samen’ worden twee dingen bedoeld die de dynamiek van verkiezingslogica’s en de klassieke campagneverslaggeving doorkruisen.

Volgens politieke analisten en journalisten zouden de gemeenteraadsverkiezingen gaan om een keuze tussen het model-Antwerpen of het model-Gent, met ergens daartussen ook nog een model-Mechelen. Of tussen N-VA en Groen, rechts of links, polariseren of verbinden. Misschien is dat wel zo, maar in werkelijkheid laten mensen zich moeilijk binair opsplitsen. Electorale reducties vatten nauwelijks de complexiteit van wat bewoners van een gemeente echt denken, verhopen of verwachten. Of van wat effectief gaande is in een stad.

Het politieke maandblad Samenleving en Politiek legde dat onlangs goed bloot. Een thematische vergelijking van cijfers uit de Vlaamse Stadsmonitor leerde dat Antwerpen en Gent gelijkaardige curves vertoonden. De grote politieke verschillen uit de media werden niet zichtbaar in de statistieken. Eenzelfde conclusie kunnen we verbinden aan een recent onderzoek van de KU Leuven en de UGent over de houding van de Vlamingen tegenover migranten. Die blijkt genuanceerder dan de partijpolitieke framing volgens ideologische overtuiging.

De Grote Omarming wil vooreerst dit signaal uitsturen: ‘samen’ betekent niet-binair, constructief van gedacht wisselend, voorbij het partijpolitieke conflict als zogenaamde motor van de democratie. Om dat te bewerkstelligen zijn andere invullingen van politiek leiderschap nodig. Dat is meteen het tweede signaal.

De handen in elkaar slaan

De stad gaat er pas op vooruit, wanneer we letterlijk de handen in elkaar slaan. Lokale politieke bestuurders moeten het elkaar de hand reiken mogelijk maken, zoals ze dat in Antwerpen op 15 maart 2017 al deden met het historische Toekomstverbond voor mobiliteit en leefbaarheid, een innovatief samenwerkingsverband tussen overheden en burgerbewegingen. Ook over andere thema’s zijn toekomstverbonden denkbaar. Waarom geen intenties daartoe opnemen in de bestuursakkoorden van stad en districten? Veel burgers zitten vol goede ideeën, hebben terreinkennis en willen samen met verkozenen, ambtenaren, experten en bedrijven mee sleutelen aan het beleid.

Cynisme is niet aan de deelnemers van de Grote Omarming besteed. Ze willen overgaan tot actie, met de vaste wil om hun steentje bij te dragen. Dit kan nergens zo gemakkelijk georganiseerd worden als op het lokale niveau. Bijdetijdse bestuurders beseffen dat. Wat ze echter niet altijd doorhebben is dat burgerparticipatie niet zozeer een aanvulling is op de verkiezingsdemocratie dan wel de transformatie ervan betekent. Burgers willen en zullen andere rollen opnemen in de vernieuwde democratie, maar ook verkozen bestuurders zullen hun rol moeten herdefiniëren. Politieke moed zal voortaan bestaan uit het gunnen van ruimte voor effectieve betrokkenheid van burgers bij concrete beleidsvoorbereiding. Wanneer voldoende mensen dit erkennen, zijn we met zijn allen klaar voor die democratietransitie.