De Franse media hebben een monster van Frankenstein gecreëerd. Dat monster is nu ontsnapt

Alain Gerlache overschouwt de politieke actualiteit. Zijn column verschijnt op maandag.

Wat een contrast alweer tussen onze twee grote buren, Duitsland en Frankrijk. In Berlijn zijn gisteren de gesprekken over de regeringsvorming begonnen, na een voorbeeldige campagne waarin de partijen uitpakten met hun voorstellen voor de toekomst van het land en zijn uitdagingen: het klimaat, de economie, de solidariteit. In het waarschijnlijkste scenario zullen de drie winnaars van de verkiezingen, de sociaaldemocraten, de groenen en de liberalen, samen besturen. Het extreemrechtse AfD is sterk teruggevallen. Het is er niet in geslaagd om de grootste oppositiepartij te worden en zijn favoriete thema’s, de immigratie en de islam, werden door alle andere partijen zorgvuldig vermeden.

Frankrijk kiest in april 2020 zijn volgende president. Zoals altijd in die republikeinse monarchie is nu al een politiek feuilleton met spectaculaire wendingen begonnen. In de overeenkomstige periode van de vorige campagne, zeven maanden voor de stembusslag, verwachtte niemand dat Emmanuel Macron, een nieuwkomer op het politieke toneel die amper twee jaar minister was geweest, geen electorale ervaring had en geen politieke partij die hem steunde, op zijn 39ste zijn intrek zou nemen in het Elysée. Toen haalde hij het in de tweede ronde tegen de extreemrechtse kandidate Marine Le Pen en waarnemers voorspellen al maanden dat hun duel zich volgend jaar zal herhalen. In de aanloop naar die strijd heeft Marine Le Pen haar strategie van dédiabolisation, van ontdemonisering voortgezet. De partij heeft haar naam veranderd van Front National in Rassemblement National. De taal is gematigder: de aanvallen op de islam hebben plaatsgemaakt voor de ‘verdediging van de laïcité’. De sociale bocht die de arbeidersklasse moet verleiden, wordt doorgezet. Met succes. In een peiling van Ifop, vorige mei, kon het RN rekenen op de steun van 45 procent van de arbeiders, veel meer dan de linkse partijen.

Maar vandaag schijnt dit scenario niet meer te werken. Deze keer draagt de verrassing een in de Franse media welbekende naam: de journalist Éric Zemmour. In drie weken tijd is hij in de peilingen van Ipsos opgeklommen van 7 procent van de kiesintenties voor de eerste ronde naar 15 procent, terwijl hij nog niet eens officieel kandidaat is! De verdubbeling van zijn score in zo weinig tijd is een ongezien fenomeen. Hij heeft nu niet alleen een voorsprong op alle potentiële kandidaten van klassiek rechts, maar ligt ook slechts één procentpunt achter op Marine Le Pen, die bruusk gedaald is. Emmanuel Macron blijft aan de leiding met een kwart van de kiesintenties.

Éric Zemmour, 63, heeft het grootste deel van zijn journalistieke loopbaan bij de rechts conservatieve krant Le Figaro doorgebracht. Hij is de auteur van een stapel politieke boeken en heeft in de voorbije vijftien jaar meer en meer bekendheid verworven met zijn deelname aan radio- en televisieprogramma’s waarin hij zijn talenten als polemist kon demonstreren. De zenders werden beloond met buitengewone kijk- en luistercijfers, onder meer voor CNEWS, de nieuwszender van miljardair Vincent Bolloré. Ondanks veroordelingen voor het aanzetten tot rassendiscriminatie in 2011 en het aanzetten tot haat tegenover moslims in 2018, is Éric Zemmour dus een zuiver mediaproduct zonder de minste politieke ervaring. De media hebben dokter Frankenstein gespeeld en hun monster is ontsnapt.

Eigenlijk profiteert Éric Zemmour van de leemte die in de politiek-mediatieke ruimte ontstaan is door de ontdemonisering van extreemrechts. Hij brengt zonder complexen de fundamenten van het meest reactionaire Franse extreemrechts op de voorgrond: nationalisme, racisme, seksisme, homofobie. Zijn theorie, kracht bijgezet met tal van historische referenties, heeft in feite niets origineels. Het is die van de ‘omvolking’, een complottheorie die stelt dat de Europese bevolking zal worden vervangen door migranten, voornamelijk uit Noord-Afrika. Volgens zijn aanhangers heeft ‘le Grand Remplacement’ tot doel de Europese beschaving en haar traditionele waarden te vernietigen en te vervangen door de islam.

Vandaag is de belangrijkste theoreticus ervan de Fransman Renaud Camus, die in 2014 werd veroordeeld voor ‘aanzetten tot haat of racistisch geweld’. Deze week heeft Filip Dewinter (Vlaams Belang) aangekondigd dat hij samen met Camus een boek over dat onderwerp aan het schrijven is, dat in het Vlaams Parlement zou worden voorgesteld (DM 30/9). De cirkel is rond: achter het masker van de ontdemonisering blijft extreemrechts springlevend.