De dode Churchill is tegen een brexit. Of voor

Bert Wagendorp is columnist bij de Volkskrant.

Volgens de Britse premier Cameron zou Winston Churchill tegen een brexit zijn. Op 23 juni stemmen de Britten voor of tegen uittreding uit de EU en Churchill zou het dus wel weten, volgens Cameron. Helemaal zeker weten doen we dat niet, want Churchill, de legendarische Britse premier tijdens WO II, overleed in 1965, tien jaar voor de Britten in een referendum akkoord gingen met het lidmaatschap van wat toen nog de EEG heette.

Cameron zocht maandag steun bij de doden, nooit een sterke zet. Zijn tegenstander Boris Johnson zal binnenkort Margaret Thatcher wel tot leven wekken. Cameron waagt zich bovendien op gevaarlijk terrein, want Johnson is behalve voormalig burgemeester van Londen ook auteur van een succesvol boek over Churchill - hij vindt allicht dat hij meer recht heeft op diens postume opinie, vóór een brexit. Moet Cameron weer een andere dode verzinnen die tegen zou zijn geweest (Shakespeare, Sir Stanley Matthews, Tommy Cooper) - maar het is erg moeilijk iemand te vinden met de dodelijke overtuigingskracht van een Churchill.

De campagne voor of tegen een brexit is de finale ingegaan. Volgens The Times wilde Cameron in het British Museum zeggen dat een brexit de Derde Wereldoorlog zo'n beetje onvermijdelijk maakt, maar die claim zwakte hij toch wat af. Hij hield het erop dat de vrede in gevaar komt, als de Britten de EU verlaten.

Dat zou kunnen, maar het zou ook niet kunnen. Dit is het centrale axioma van het Britse brexitdebat. De huizenprijzen kunnen omhoog of omlaag, de whisky-export kan onder een brexit lijden of erdoor groeien.

Politiek houdt zich natuurlijk altijd bezig met veronderstellingen over de toekomst en hoe daarop te reageren, maar zelden is er zo fanatiek in de glazen bol gekeken als nu in het Verenigd Koninkrijk: wat zijn de gevolgen van een uittreding?

Alle grote economische instituties (IMF, G20, OESO, ministerie van Financiën, Bank of England, de City) wijzen op de grote risico's. Dat was ooit doorslaggevend geweest, maar tegenwoordig niet meer. Instituties zijn verdacht: hun voor is het tegen van de onderbuik en andersom. Oude bazen van de geheime diensten MI5 en MI6 waarschuwden voor een grotere kans op terreuraanslagen, maar ook dat oogstte hoon: manipulatie in opdracht van de regering. Cameron had beter kunnen zeggen dat James Bond tegen een brexit was geweest, had hij echt bestaan.

In zekere zin is de discussie tussen voorstanders en tegenstanders van uittreding er een tussen romantici en realisten. In de ogen van de romantici is Groot-Brittannië nog altijd een wereldmacht - en wat zal een wereldmacht zich gelegen laten liggen aan een paar onverstaanbare talen brabbelende Brusselse bureaucraten? De realisten zijn er inmiddels achter dat de koloniën allemaal zelfstandig zijn geworden, dat de Commonwealth niet zoveel meer voorstelt en het VK helemaal niet zonder de EU kan.

Het is op 23 juni de vraag wat zal winnen, zelfoverschatting of bescheidenheid. Arrogantie is op de Britse eilanden nog altijd rijkelijk voorhanden en het perfide Albion bestaat nog. Maar reken er maar op dat de Britten eieren voor hun geld kiezen en gewoon blijven dwarsliggen bínnen de EU: uiteindelijk kunnen ze erg goed rekenen en boekhouden.

Wellicht maakt dat ook wel deel uit van een diepere historische logica. Het was in 1946 een Brit die als eerste het idee van de VS van Europa propageerde, zij het dat hij zijn eigen land daar geen deel van zag uitmaken: Winston Churchill.