De coronacrisis kan de huisartsenzorg voorgoed veranderen

Huisartsen staan in de frontlinie van de corona-epidemie, zowel bij de mensen thuis als in woon-zorgcentra. Zelfs bij uitblijven van instructies van overheden organiseerden ze triageposten, regionale callcenters en wachtdiensten, en bieden ze 24/7 een antwoord op de hogere zorgnood. Spoeddiensten kunnen zich richten op de ziekste patiënten en zijn blij met de huisartsenzorg.

Veel huisartsen gingen ondanks het gebrek aan beschermingsmiddelen en deels om den brode door met hun traditionele spreekuren. Maar toen huisartsen ook ziek werden, hun patiënten besmetten en soms hun praktijk moesten sluiten, werd overgeschakeld op telefonische en videoconsultaties. Diagnose, geruststelling of doorverwijzing, ziektebriefjes en medicatieverlenging kunnen nu vaak perfect zonder op een spreekuur langs te komen. Huisartsen passen zich aan de nieuwe werkelijkheid snel aan.

De huidige crisis is een natuurlijk experiment en brengt in de eerstelijnszorg meer teweeg dan we in de laatste tien jaar voor elkaar kregen met allerlei dure proefprojecten. Een consult in levenden lijve is plots niet langer altijd noodzakelijk, preventieve zorg krijgt meer aandacht en kwetsbare patiënten worden telefonisch goed geïnformeerd. Maar huisartsen lijden intussen inkomstenverlies, hebben extra kosten en komen soms in de problemen.

Nieuw verdienmodel

Nu de druk van de epidemie afneemt, zijn er lessen te trekken. Een toekomstvisie voor de huisartsenzorg moet inzetten op geschakelde zorg, waar zij een triagerol vervult voor acute problemen en een coördinerende rol opneemt bij chronische problemen samen met andere specialisten. In het huidige dominante model (95 procent van de huisartsen werkt op deze manier) wordt betaald voor consultaties in de spreekkamer: hoe meer consulten, hoe meer er verdiend wordt. Daartegenover staat het forfaitaire model, met een vast maandelijks bedrag per patiënt betaald aan een team van huisartsen, verpleegkundigen en soms ook kinesitherapeuten en psychologen. Dit model werd recentelijk door het kabinet van minister De Block (Open Vld) onder de loep genomen en bleek kwaliteitsvoller en zeker niet duurder.

In dit forfaitaire model, dat zeker nog verfijnd kan worden, kan de huisartspraktijk zorg organiseren op een manier die op dat moment voor haar patiëntenpopulatie het meest geschikt is. Indien nodig kan gebruik worden gemaakt van tele- en videoconsulten zonder stil te moeten staan bij de financiële gevolgen ervan. Omdat dergelijke praktijken per definitie multidisciplinair zijn met meerdere huisartsen per praktijk, lopen zij ook een kleiner risico te moeten sluiten bij ziekte van een van de huisartsen. In gewone, niet-coronatijden trekken deze praktijken medewerkers aan die zich specifiek richten op kwetsbare patiënten zoals ouderen, chronische zieken of psychisch kwetsbaren.

België achterop

Terug naar gewone tijden. België hinkt achterop bij de aanpak van veelvoorkomende chronische aandoeningen zoals astma of diabetes en we gebruiken nog steeds te veel antibiotica en allerlei onnodig technisch onderzoek. Ook is de toegankelijkheid van de kwetsbare groepen volgens de Europese Commissie niet beter geworden en zij tikte recentelijk ons land flink op de vingers. De oudere bevolking heeft, bijna per definitie, meerdere medische aandoeningen en is nu vooral getroffen door de epidemie. Een gestructureerde en proactieve aanpak van kwetsbare ouderen zou onze gezondheidszorg echt naar een hoger niveau tillen.

Vergeten we ten slotte ook niet de vraag naar online-eerstelijnsgezondheidszorg in onze moderne samenleving. De hardwerkende zelfstandige of de alleenstaande mama met drie kindjes thuis: die willen graag eenvoudig en online met het huisartsenteam van gedachten wisselen of gewoon een vraag stellen via e mail. De bevolking vraagt naar innovatie.

Wat we vooral leren is dat onze huisartsen heel snel kunnen schakelen en aanpassen als de nood hoog is. Maar volhouden van wat nu razendsnel bereikt werd, noodzaakt een nieuw verdienmodel. Triage, onlinespreekuren, taakdelegatie en samenwerking met ziekenhuizen en de medisch specialisten maakt een systeemgerichte benadering mogelijk. Dan wordt overbodige zorg afgeremd en kwaliteitswinst geboekt en zelfs de belangrijke ziekenhuiszorg zal beter uit de verf komen. Een nieuw en meer uitgebreid forfaitair verdienmodel maakt huisartsenzorg mogelijk tegen een redelijke en vooral voorspelbare prijs. Of hoe de coronacrisis ons de weg wijst naar de eerstelijnszorg van de toekomst.