De benoeming van de NMBS-baas past in een traditie van partijpolitieke bemoeizucht

De benoemingstrein is eindelijk het station binnengereden. De regeringspartijen hebben de NMBS nog iets meer kleur gegeven: wat oranje, zwart met geel, een beetje blauw. Daarmee is een traditie, partijpolitieke bemoeizucht waar die niet hoort, in ere gehouden. Want nieuwlichters zijn onze politici niet. Dat bemoeizieke gedoe wortelt in een honderd jaar oude huiscultuur. Het was tot in de late jaren 70 verbonden met het wantrouwen waarmee de christelijke, socialistische en liberale zuilelites elkaar begluurden, zelfs na de ondertekening van weer een of ander pact. Een gewapende vrede was het. Daarom was het blijkbaar voor elk kamp nodig om op alle cruciale plaatsen vertrouwelingen te zetten. Maar zoals dat met fossielen gaat, is de oorspronkelijke bedoeling al lang verloren gegaan. Want de geest van de verzuiling is verdampt. Het is dus een raadsel waarom het fenomeen in leven wordt gehouden.

Zijn er nog baten, tenzij voor wie een topjob krijgt? Ja, het brengt blijkbaar nog op. Regeringspartijen zeggen: investeer in onze partij, het zal lonen. Een geparachuteerde partijman of -vrouw produceert bovendien, als vooruitgeschoven luisterpost, vitale informatie. Daarmee blijft de kennisvoorsprong op de partijen van de tweede rang en op groepen van lastige burgers ongeschonden. Vermoedelijk is het ook een vorm van politiek machismo: laten zien dat de partij nog meetelt.

Maar die hanigheid zorgt er wel voor dat regeringen soms maandenlang aan verlammingsverschijnselen leiden. En sleutelfuncties onbezet blijven. Er valt nu te horen, als magere troost, dat met Sophie Dutordoir als CEO van de NMBS en Herman De Bode als CFO van Infrabel uitstekende kandidaten benoemd zijn. Maar zij zijn wel erfelijk belast. Hun schutkleur zal, net als een tattoo, niet makkelijk uit te wissen zijn.

Een tijdje zag het ernaar uit dat er beterschap op komst was. Bij de benoeming en promotie van rechters zijn de politieke partijen uitgerangeerd. En dat begin 2014 nieuwe bazen van Belgacom, de NMBS en bpost ongewoon snel en zonder partijpolitieke overwegingen zijn benoemd, liet zien dat het probleemloos anders kan. IJdele hoop was het. We hebben niet met een fossiel te maken. Het doet veeleer denken aan het herpesvirus, dat onverwacht en onvermijdelijk in de gedaante van koortsblaren weer opduikt.

Maar wat nog het meest opvalt en ergert, is de pretentie waarmee politieke partijen het alleenrecht in benoemingsdossiers opeisen. Kijk naar hun werkelijk gewicht in het federaal parlement: CD&V 11,6 procent; Open Vld 9,8 procent; MR 9,6 procent; N-VA 20,3 procent. Drie dwergen en een middenmoter. Gelet op haar hang naar verandering was te verwachten dat N-VA andere wegen zou inslaan. Dat lijkt niet te gebeuren. De partij claimt nu luidop het recht op een inhaaloperatie en krijgt het ook.

Die overmoed zit diep. Politici slaan, over de partijgrenzen heen, de handen in elkaar om samen de markt van de macht bezet te houden. Misschien gaat het bij sommigen om reflexen waarvan zij zich niet eens bewust zijn. Bij anderen berust de onwil om er mee te stoppen op pure angst. Want al wie als politicus niet langer meedraait in het systeem zal een groot onheil overkomen, denken zij. Een kettingbriefketting onderbreek je toch ook niet ongestraft. Zo zie je maar. Deze Belgische ziekte woekert voort. Zoals een veenbrand, niet altijd waarneembaar, maar daarom niet minder schadelijk.