De beelden van het Klein Kasteeltje zijn een bitter voorsmaakje van de toekomst

Alicja Gescinska is schrijfster en filosofe verbonden aan de Universiteit van Buckingham. Ze is vicevoorzitter van PEN Vlaanderen en VUB Fellow. Haar column verschijnt tweewekelijks.

Het was geen goede week voor de mensenrechten in ons land. Wie denkt aan mensenrechtenschendingen denkt vaak aan verre landen en corrupte regimes. En zelf kloppen we ons graag op de borst als vaandeldragers van mensenrechten en beschaving. Kijk eens hoe goed we het hier voor elkaar hebben! Uiteraard hebben we het hier, in historisch en globaal perspectief, uitzonderlijk goed. Maar het is niet omdat het slechter kan dat het niet beter moet.

Er was het nieuws dat er in Kallo, Oost-Vlaanderen, op een grote bouwwerf meer dan vijftig slachtoffers van mensenhandel ontdekt waren. Filipijnen en Bengalen wier ellende meervoudig is: hun thuissituatie, de vlucht – ongetwijfeld met de valse belofte dat de poorten van een paradijselijke wereld zouden opengaan – om hier dan zes dagen in de week te moeten werken voor een maandloon van 650 euro. Dat is vele honderden euro’s onder het minimumloon. Dat laat niet toe om in menswaardige omstandigheden te eten, te slapen, te leven. Dat is moderne slavernij.

Moderne slavernij is een groter probleem bij ons dan we denken of willen toegeven. Ik herinner me nog hoe een expert van de federale politie enkele jaren geleden, toen een groot prostitutienetwerk in Brussel werd opgerold, de huidige praktijken vergeleek met middeleeuwse toestanden, maar dan erger. Het ging om een netwerk waarbij Nigeriaanse vrouwen, vaak minderjarigen, niet ouder dan veertien, naar ons land werden gesmokkeld en in de prostitutie gegooid.

Voor organisaties als PAG-ASA, Payoke en Myria is het vaak dweilen met de kraan open. Zij leveren praktische en psychologische bijstand aan de slachtoffers en proberen het publieke bewustzijn over deze praktijken aan te wakkeren. Maar de realiteit is dat de meesten van ons zulke dingen wel heel erg vinden, maar niet erg genoeg om er onze slaap voor te laten.

Gelukszoekers

Ook waren er deze week de beelden van vele mensen die voor het Klein Kasteeltje stonden te wachten en de nacht buiten moesten doorbrengen. Die mensen worden ook wel asielzoekers genoemd, soms ook gelukszoekers (mijn eigen verhaal in België begon als zo’n gelukszoeker in het Klein Kasteeltje), maar ja, het zijn ook wel mensen natuurlijk. De opvangmogelijkheden zijn niet toereikend, waardoor al vele maanden mensen de nacht op straat of elders moeten doorbrengen.

Ik besef goed: onvrede ventileren is makkelijk en verontwaardiging uit men licht, terwijl oplossingen soms onbegonnen werk lijken. Wie meent dat er snelle, kant-en-klare oplossingen voor de asielproblematiek bestaan (rechts of links) is een populist. De problemen zullen de komende jaren ook alleen maar toenemen. De beelden van het Klein Kasteeltje zijn een bitter voorsmaakje van de toekomst.

Door de klimaatverandering zullen alsmaar meer mensen op de vlucht staan, vooral vanuit die gebieden waar het leven nu al vaak onmogelijk is. En hetzelfde geldt voor geopolitieke conflicten. Steeds meer worden vluchtelingen ingezet als pionnen op een perfide, geopolitiek schaakbord. Je zag het enkele maanden geleden al, toen Loekasjenko migranten importeerde en over de Wit-Russisch-Poolse grens probeerde te jagen om zo de EU-landen te treiteren. Je ziet het nu met Poetin, die niet terugdeinst voor een wereldwijde voedselcrisis waardoor andermaal honderdduizenden mensen op de vlucht zouden slaan.

Jean-Luc Dehaene zei ooit dat men een probleem maar moet oplossen als het zich stelt. Aan het staatsmanschap en politiek vernuft van Dehaene kan men moeilijk twijfelen, maar als leidraad voor politiek beleid is die uitspraak onbruikbaar. We moeten nu al oplossingen bedenken voor de asielcrises die op ons afkomen. Zo niet, dan weet je dat alsmaar meer mensen onder de radar verdwijnen, in de criminaliteit verzeild geraken en als moderne slaven uitgebuit worden.

Wanneer het gaat over asiel en migratie, houden we beter een bekende uitspraak van Martin Luther King in het achterhoofd: Injustice anywhere is a threat to justice everywhere. Hoe slechter het er elders in de wereld aan toe gaat, hoe lastiger het ook bij ons zal worden. Daarom vergt een duurzame aanpak van de asiel- en migratieproblematiek ook dat ontwikkelingssamenwerking en global justice hoger op het beleidsprioriteitenlijstje komen te staan. Maar op het eerste wordt veelal beknibbeld en het tweede klinkt als een holle frase. Dan moeten we ook niet verbaasd zijn wanneer de toekomst nog heel wat bitterder wordt dan het huidige voorsmaakje.