Coronacommunicatie: tijd voor een reset

Amper één op de drie Vlamingen is nog gemotiveerd om de coronamaatregelen strikt op te volgen, zo blijkt uit onderzoek van de UGent vorige week. Dat is in menig opzicht zeer zorgwekkend. Vertrouwen van de bevolking in de aanpak van de overheid is immers een van de twee belangrijke voorwaarden voor een land om goed doorheen deze crisis te komen. De andere is de nood aan een duidelijke strategie en consistent beleid, ook op vlak van communicatie, van diezelfde overheid. Ook op dat vlak heeft ons land de voorbije zes maanden een slechte beurt gemaakt.

In België zou het allemaal zo’n vaart niet lopen, viel begin maart her en der te horen. Er was geen reden tot paniek. Wat volgde, was een overheid die verdacht veel weg had van een Mexicaans leger dat in verspreide slagorde naar de oorlog trok, zonder goed te weten waar de frontlijn zich bevond (de woonzorgcentra, zo bleek snel), met te veel generaals (comités en zelfverklaarde experts die elkaar voor de voeten liepen en in de media tegenspraken), en voetvolk dat zijn plan moest trekken (“de helden van de zorg”). De rest is geschiedenis.

Na aanvankelijke zelfverheerlijking (“We hebben dat toch zo slecht nog niet gedaan in België”) geven politieke verantwoordelijken en virologen vandaag toe dat het in de toekomst anders moet. Maar dan dienen alle protagonisten wel even kritisch in de spiegel te kijken en op de resetknop te drukken.

Eenheid van commando én van communicatie is meer dan ooit aan de orde. Gedaan met het jojobeleid, surfend op de waan van de dag. Strategische communicatie met een langetermijnperspectief (deze crisis duurt nog tot 2022) dringt zich meer dan ooit op.

Het is hoog tijd voor nieuwe rolverdelingen. Experts geven adviezen en de overheid beslist. In alle transparantie. Het vertrouwen in medische experts heeft door deze crisis een flinke knauw gekregen. Een absoluut dieptepunt was het triest spektakel dat eind vorige week werd opgevoerd, waarbij Vlaamse en Franstalige experts in de media lijnrecht tegenover elkaar kwamen te staan over zin en onzin van het bubbelconcept. Zet vijf experts samen en je krijgt zes meningen, zo luidt het cliché.

Elke marketeer weet je te zeggen dat je een slecht product met de beste wil van de wereld aan de straatstenen niet verkocht krijgt. Hoe meer je communiceert, hoe slechter het product zelfs wordt. Het coronabeleid van de voorbije zes maanden was loodgieterij naar slechte Belgische traditie. Een wirwar aan maatregelen die een 3 Suisses-catalogus deed verbleken, en waarin een kat al lang haar jongen niet meer vond. En met grote gevolgen: hoe meer regels en regeltjes, hoe moeilijker ze te communiceren zijn en dus nageleefd worden. Een gevaarlijke neerwaartse spiraal die finaal het vertrouwen in de overheid en haar beleid ondergraaft. Met coronamoeheid als gevolg.

Vandaar mijn pleidooi voor minder regels voor de burgers, en voor meer eenduidige en consistente communicatie, over een langere periode. Meer dan drie regels kunnen mensen niet onthouden, laat staan naleven. En met drie regels komen we intussen al een heel eind ver: anderhalve meter afstand bewaren, een mondmasker dragen in de omgang met anderen (buiten het eigen gezin) en wie dichtbij het virus is geweest, gaat verplicht twee weken in quarantaine en laat zich testen.

Onze jakobijnse overheid moet de keizer-kosters in haar middens verbannen. Voor de organisatie, implementatie en naleving van deze centrale regels dient meer autonomie en verantwoordelijkheid gelegd op het decentrale niveau: bij sectoren, bedrijven, verenigingen, steden en gemeenten. Bij hen die met beide voeten in de praktijk staan, die weten waarover ze praten, en die ons veel doelgerichter, effectiever en efficiënter doorheen deze crisis kunnen loodsen. Een viroloog moet geen jeugdkampen organiseren.

In een steeds complexer wordende wereld bestaan er bovendien geen passe-partoutoplossingen. Laat staan dat die vanuit het verre Brussel zouden kunnen worden gedecreteerd. We moeten leren leven met deze verschillen. We aanvaarden toch al lang dat de ene winkel op zondag open is en de andere niet, dat we in de ene gemeente meer belastingen betalen dan in de andere, dat er in de ene straat tweerichtingsverkeer is en in de andere eenrichtingsverkeer. Dat zijn telkens weloverwogen keuzes vanuit de praktijk van het terrein. One size doesn’t fit all.

Alleen als de overheid mensen vertrouwen geeft, zal het vertrouwen in de overheid – en haar coronabeleid – opnieuw toenemen. Strategische communicatie is het glijmiddel. Tijd voor een reset.