‘Cijfers en statistieken volstaan niet altijd om het roer echt om te gooien’: de nieuwsbrief van Barbara Debusschere

Tweewekelijks de nieuwsbrief van onze journaliste Barbara Debusschere in uw mailbox? Ontvang hem hier.

Beste lezer,

Kent u Tina? Vast wel. Ze wordt om de haverklap opgevoerd in debatten allerhande. Voluit heet ze There Is No Alternative: Er Is Geen Alternatief. Wanneer, bijvoorbeeld, politici ons bezweren dat ze, echt waar, niet meer kunnen doen tegen de armoede, te weinig leerkrachten, kinderverzorgers en opvangplaatsen voor asielzoekers of te veel verkeersdoden, vervuiling, opwarming van de aarde, dan komen sommigen al eens aandraven met TINA. “Hier moeten we het mee doen. Dit is de enige optie. Meer, anders, beter is onmogelijk.”

Wetenschappers, die weliswaar geen last hebben van begrotingen in het rood en verkiezingspolls, weten dat dat doorgaans niet klopt. Zij zijn per definitie de hele tijd op zoek naar ‘een alternatief’: andere manieren om iets te begrijpen, te doen kloppen of werken. En wie dat ook maar een klein beetje volgt, ziet dat het dagelijks alternatieve nieuwigheden regent.

Wanneer we hier bij ons bijvoorbeeld moeten vaststellen dat zelfs foetussen al roetdeeltjes bevatten, dan ontdekken onderzoekers in Londen verheugd dat het daar veel beter gaat met de vervuiling uit verkeer. Sinds 2003, nu toch al bijna twintig jaar geleden, betalen chauffeurs die de stad binnen rijden namelijk een ‘file-taks’. En London, toch een bruisende metropool, doet het niet met LEZ-zones - zoals hier en daar bij ons - maar met één grote Ultra Low Emission Zone die nu al twee keer zo groot is als Parijs en nog wordt uitgebreid. In 2016 ademde dankzij al die inspanningen al 77 procent van de Londenaars lucht in die de gezondheidswaarden niet meer overschrijdt, sinds 2019 is dat 98 procent.

Maar cijfers en statistieken volstaan niet altijd om het roer echt om te gooien en TINA te verjagen. Persoonlijke betrokkenheid is soms nodig om de doorslag te geven. Zo zegt Sadiq Khan, de huidige burgemeester van Londen die de ULEZ uitbreidt: “Dit thema ligt me nauw aan het hart. In 2014, nadat ik de London Marathon liep, werd er astma bij mij vastgesteld. Ik wist niets over deze verborgen doder. Het is niet zoals de Grote Smog in de jaren vijftig, je ziet fijnstofdeeltjes niet. Maar toen ik door de straten van mijn stad liep, ademde ik eigenlijk vergif in.”

Ook als het gaat over de opwarming van de Aarde is TINA al jaren erg in trek. Zo is het volgens bepaalde machthebbers echt niet anders mogelijk dan wereldwijd jaarlijks zo’n 500 miljard dollar euro subsidies aan de fossiele brandstof industrie te betalen en kost afdoende klimaatactie veel te veel geld. Wetenschappers zoals de Britse econoom Nicholas Stern (London School of Economics) en recenter ‘rockster’-historicus Yuval Noah Harari zien wel financiële alternatieven.

Ondertussen blijft extreem weer, dat door de opwarming frequenter wordt, mensen en hun levens kapot maken, van Kreta tot Australië. Volgende maand start in Egypte dan wel de 27ste jaarlijkse VN-klimaatconferentie, maar wetenschappers vrezen dat de nodige ingrepen om de klimaatcrisis af te remmen nog langer op zich laten wachten nu de oorlog en de energiecrisis alle aandacht opeisen. En omdat die verstoring van het klimaat maar blijft doordenderen, is er steeds meer aandacht voor drastische technologische hocus-pocus om de boel onder controle te krijgen.

Want we zijn niet alleen in staat het klimaat te veranderen door decennialang veel broeikasgassen uit te stoten, de mens kan tegenwoordig ook zonnestralen en -warmte afweren door zwaveldeeltjes in de atmosfeer te schieten of zelf regen te maken waar die niet meer voldoende valt. In plaats van, zoals dat vroeger ging, een dansje te doen in de hoop dat dat voor regen zorgt, zijn ze in onder andere de Verenigde Arabische Emiraten al bezig met ‘wolken zaaien’. “Regen maken, zo meldt Maatje Bakker, “is allang niet meer iets van de verre toekomst. Meer dan vijftig landen hebben een programma voor weermodificatie: van Duitsland tot Marokko, van de Verenigde Staten tot India. Voorloper is China, gevolgd door landen in het Midden-Oosten als de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië.”

In China zorgt het Bureau Weersbeïnvloeding er dan bijvoorbeeld voor dat het voor een nationale feestdag heeft geregend, zodat de lucht helder blauw is op de dag zelf.

En van weermodificatie naar klimaatmodificatie is een kleine stap. Het is tekenend voor de wanhoop die sommigen voelen over het klimaatprobleem dat er steeds meer over zo’n ‘aanpassingen van het klimaat’ wordt gesproken. Het blijft overigens niet bij woorden. Het Witte Huis start een vijfjarig onderzoek naar zonlicht massaal weerkaatsen met ‘injecties van areosolen in de stratosfeer’ of met ‘wolkenmodificaties’.

Dan lijken bevers, die in Europa beschermd zijn, alvast een minder riskante medestander in de klimaatstrijd. Ze bouwen dammen en riviersystemen die het water filteren en beschermen tegen overstromingen.

Over dieren gesproken: terwijl het WWF vaststelt hoe de populaties van gewervelde dieren tussen 1970 en 2018 met gemiddeld 69 procent zijn afgenomen, verwarmen velen hun hart aan het nieuws dat ‘Bear Force One’ alweer verkozen is tot Dikste Beer van Alaska en dat wetenschappers hard op weg zijn de taal van dieren te ontsleutelen. Met kunstmatige intelligentie hopen ze op een ‘Google Translate voor dieren’. Er is zelfs als een ‘koeientaalquiz’ waarin je zelf kan ontdekken hoe goed je bent in verschillende koeiengeluiden ‘begrijpen’.

Ook om vrolijk van te worden is het nieuws dat er inderdaad een alternatief opdoemt voor planetaire destructie door een ruimtesteen. Dat gevaar lijkt iets uit Hollywood, maar het kan de Aarde wel degelijk ooit overkomen. De eerdere stunt van NASA om een sonde door een planetoïde te boren blijkt nu evenwel ook geslaagd in zijn ultieme opzet: die ruimtesteen van baan doen veranderen. Het rampzalige scenario uit de film Don’t Look Up lijkt daarmee minder waarschijnlijk: komt er een kosmische rots onze richting uit, dan knallen we die naar een ander baanvak. De energiefacturen, zorgen om een kernoorlog en de staat van het klimaat mogen ons dan al deprimeren, NASA-directeur Bill Nelson kan de wereld nu alvast op het hart drukken dat zijn agentschap “bewezen heeft dat we serieus genomen moeten worden als verdediger van onze planeet”.

Dat is ook al iets.

Al is het natuurlijk niet iets waar u en ik niet meteen wat aan hebben in onze dagelijks, praktisch bestaan. Maar wat dat betreft is er eveneens vooruitgang te noteren. Dit keer hebben politici, na maar liefst tien jaar armworstelen met elkaar maar vooral met tech-giganten zoals Apple, wel degelijk een alternatief gevonden voor een ergernis in onze levens: de vaak ineengedraaide en niet meer uit elkaar te houden collectie aan laders voor al onze dierbare apparaten die we graag permanent in de aanslag houden. Een wetenschappelijke doorbraak is het niet en om een Nobelprijs te winnen moet je eerder het DNA van Neanderthalers in kaart brengen, maar als het van ons afhangt mag de komst van de universele lader toch ook feestelijk gevierd worden.

Creatieve groeten,

Barbara