Brood en spelen. Zolang we maar kunnen scoren in Qatar, dan is het oké

Aya Sabi is auteur van Verkruimeld land. Haar column verschijnt tweewekelijks.

In Qatar zouden de afgelopen tien jaar 6.500 mensen gestorven zijn door de barre werkomstandigheden (DM 4/5) in verband met de wereldbeker voetbal, die Qatar als eerste land in het Midden­-Oosten in november organiseert. Dat zijn er 6.500 te veel. Volgens Gianni Infantino, voorzitter van de internationale voetbalbond FIFA, zouden slechts drie doden te betreuren zijn. Dat zijn er nog steeds drie te veel. De 6.500 doden zouden een overschatting zijn; er zijn ook mensen meegeteld die niet in de bouw werkten of door persoonlijke omstandigheden aan hun einde kwamen.

Waar het hier vooral om gaat: er gaan mensen dood. Volgens Amnesty International gaat het om duizenden doden die betrokken waren bij de bouw, de beveiliging en de logistiek van het voetbalfeest. Ondertussen schiet de ene wolkenkrabber na de andere uit de verdorde Qatarese woestijngrond – olie en aardgas zijn belangrijker dan water – gebouwd en gedragen door gastarbeiders uit India, Pakistan en Nepal die letterlijk doodvallen van de hitte. Ze bouwen de wegen waarover de duurste auto’s rijden, zij zijn het die de ijzeren balken dragen waarmee luxueuze hotelsuites worden gebouwd waar expats en rijke Arabieren onderhandelingen zitten te onderhandelen om de veel te grote taart onder elkaar te verdelen.

Het wereldkampioenschap zorgt ervoor dat deze mensenrechtenschendingen aan het licht komen. In een autoritair regime dat strak in handen is van emir Tamim bin Hamad Al Thani is er géén persvrijheid. Deze landen zijn lege omhulsels, waar de wegen recht zijn, waar technologie zegeviert, maar waar een mens niet mag praten. Het is oké, want slecht is altijd beter dan slechter. Het land is relatief stabiel, er is vrede, geen burgeroorlog zoals in Syrië, geen totale chaos zoals in Libië. Dus mensen houden zich stil, want er zou geen alternatief zijn. Er moet echter geen oorlog zijn voor doden om te vallen. Wat is de vrede dan waard?

Aan de andere kant is het tragisch dat er straks miljoenen mensen op tribunes aan het juichen zijn, met vlaggen en vreugde, beschilderde wangen, terwijl families van de gastarbeiders rouwen om de onnodige dood van hun kinderen, broers, ouders die niets anders wilden dan overleven, te eten hebben, hun kinderen naar school sturen zodat ze er een beter leven hadden. Is dat een zonde? Is dat een reden om dood te gaan? Is dat niet wat wij allemaal doen? Zij die hebben moeten sterven zodat grote bedrijven hun winstmarges nog groter konden maken. Het is absurd, wat een grimmig vooruitzicht, tragisch. Zolang we onze afleiding maar hebben, we nog iets kunnen voelen al is het zo nietszeggend als nationalistische trots, zolang we maar scoren, dan is het oké. Brood en spelen.

Beschaafd, zeggen we. We zijn de beschaving zelve. We kijken niet in arena’s toe hoe gladiatoren verscheurd worden door de leeuwen terwijl we wijn drinken uit koperen bekers en op mensenhoofden wedden, maar het resultaat is uiteindelijk toch niet heel verschillend. En ieder die speelt, kijkt, juicht, met vlaggen zwaait, viert, kan niet zeggen dat we het niet hebben geweten.