Boris Johnson eindigt straks nog als keizer zonder kleren

Maarten Rabaey is journalist bij De Morgen.

De Britse premier Boris Johnson zegt met veel bombarie de Europese Unie de wacht aan. De Britse regering wil de scheidingsakte die ze in januari met de EU tekende ‘verduidelijken’ in het voordeel van het VK. Zonder aanpassing dreigt Johnson op 15 oktober de gesprekken over een toekomstige handelsrelatie op te blazen. Een No Deal-vertrek eind dit jaar is dan onvermijdelijk.

Johnson stelt dat zijn regering eenzijdig enkele “juridische tegenstrijdigheden” in de scheidingsakte zal laten aanpassen, over handel tussen Noord-Ierland en Engeland bijvoorbeeld. Dit schoot de EU in het verkeerde keelgat, ook al omdat hij dit groots via de media aankondigde daags voor nieuwe onderhandelingen met Brussel. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen gaf hem prompt lik op stuk. Ze noemde de scheidingsakte een “verplichting onder het internationaal recht” en een “voorwaarde voor elk toekomstig partnerschap”. Het Noord-Ierse luik van het akkoord, waar de Britten vooral aan willen morrelen, noemde ze “essentieel voor vrede en stabiliteit” en de “integriteit van de interne markt”.

De kans dat de Britse premier zijn hand overspeelt, is dus groot. De EU heeft geen zin om de complexe scheidingsakte – die bloed, zweet en tranen kostte – open te breken. Daar is gewoon geen tijd voor, zeker nu de klok van vrijhandelsgesprekken met de EU genadeloos wegtikt.

Johnsons spierballengerol lijkt vooral de aandacht te moeten afleiden van zijn binnenlandse problemen. Zijn regering bevindt zich in zwaar weer voor de aanpak van de coronacrisis die in het VK al meer dan 41.500 levens eiste – nu al evenveel als het aantal deelnemers dat jaarlijks de London Marathon loopt, het beeld van een mensenzee dat elke Brit zich voor de geest kan halen.

Ook de economische gevolgen van de pandemie worden met de dag erger voor het VK. Alleen al bij winkelketens gingen meer dan 100.000 banen verloren. De regering vergalde ook het goede verloop van eindexamens, waardoor veel laatstejaarsstudenten zich niet meer konden inschrijven bij de universiteit.

Met de hete adem van critici vanaf alle Lagerhuisbanken in de nek, ook binnen zijn partij, kiest Johnson in de eerste week na het zomerreces dus voor een externe vijand waarmee hij alvast zijn conservatieve backbenchers sust: de EU.

Dit politieke gepoker kan hem duur komen te staan. De Britten hebben de Europeanen meer nodig dan omgekeerd. Een No Deal-brexit, en daarbij horende douanetarieven en -administratie, zou uiteraard ook negatieve gevolgen hebben voor onze exporteurs, maar zij hebben het voordeel dat ze onder de 450 miljoen EU-consumenten én daarbuiten op zoek kunnen naar andere afzetmarkten. Ongeacht zijn ambitieuze slogan Global Britain staat Johnson daartegenover met lege handen. De Britten sloten nog geen enkel grootschalig vrijhandelsakkoord en staan moederziel alleen in een wereldmarkt waarin de reuzen de dwergen vertrappelen.

Als Johnson nu zijn hand overspeelt, eindigt hij straks als een keizer zonder kleren, en zijn kiezers eindigen zonder jobs.