aanslag Berlijn
Beter dan wie ook weet Merkel dat het de komende maanden erop of eronder is
Geert van Istendael is schrijver van onder andere Mijn Duitsland.
Ze keek niet anders dan anders, kanselier Merkel, en haar stem klonk niet anders dan op andere persconferenties. Beheerst, bedaard, haar vijanden zeggen flets. Maar dat is een oppervlakkig oordeel. Ze sprak de woorden die je van een kanselier kunt verwachten in deze dramatische stonde en dat zijn andere woorden dan die van bijvoorbeeld de Franse president Hollande. Geen oorlog dus. Krieg, in Duitsland weten ze dat ze daarmee moeten oppassen.
Dat wil niet zeggen dat Merkel wazige taal uitsloeg, integendeel. In geen enkel geval zullen de Duitsers toestaan dat hun manier van leven kapot wordt gewrongen, daar liet ze geen enkele twijfel over bestaan. Kerstmis is het warme middelpunt van die levenswijze. De Duitsers zijn verslingerd aan hun Weihnachten. Lang geleden zetten heel wat joodse Duitsers thuis een kerstboom, zo onweerstaanbaar was het Duitse midwinterfeest. Wie Kerst treft, treft de Duitser in het hart.
De kanselier gebruikte twee ongewone woorden. Ongewoon, want niet de gortdroge kanselarijtaal die bijna haar wezenskenmerk is geworden. Ze had het over de Bummel op de kerstmarkt. Moeilijk te vertalen. 'Onbekommerd rondslenteren' benadert het een beetje. Lekker gezellig, zorgeloos, dingen die je niet meteen met Merkel verbindt. Het kan niet zijn dat de onschuldige Bummel wordt verstoord, zei ze.
Zin voor symboliek
Zo hoor je eens iets anders dan de steile verklaringen over onze heilige waarden. Toch is het geen zwaktebod. Het is exact dat wat moslimterroristen haten, zorgeloze pret, zeker als je die overgiet met glühwein. En hun zin voor symboliek blijft ongeëvenaard, van de torens in New York via het Joods Museum in Brussel, de terrasjes van Parijs en nu dus een kerstmarkt in Berlijn.
Het andere woord dat Merkel gebruikte was nog sterker: widerwärtig. Het betekent weerzinwekkend. Dit register gebruikt Merkel uiterst, maar dan ook uiterst spaarzaam. Ze zei het zonder enige stemverheffing. Wie daaruit zou afleiden dat ze nu wel gevloerd is, kan zich niet zwaarder vergissen. Beschouw het haast gelispelde widerwärtig maar als een donderslag.
Aan vijanden die Angela Merkel willen vloeren, ontbreekt het niet. De AfD roept dat de slachtoffers Merkel-doden zijn. De CSU wil deze kans grijpen om de hele vluchtelingenpolitiek ondersteboven te halen. De Beierse christendemocraten kunnen hun afkeer van de kanselier nauwelijks verbergen.
Beter dan wie ook weet Merkel dat het de komende maanden erop of eronder is. Ze is opnieuw kandidaat-kanselier voor de verkiezingen van 2017. Stel nou even dat de dader inderdaad een vluchteling is, dan kun je de smalende kreten van AfD al van hier horen. In Passau stroomt de Donau Duitsland uit en de terroristen stromen Duitsland binnen. Woorden van die strekking.
Merkels speelruimte is vervaarlijk gekrompen. Zou zij niet geweten hebben dat met drommen vluchtelingen altijd, onvermijdelijk, geheim agenten en provocateurs meekomen? Bij vluchtelingen uit de DDR destijds had je steevast enkele Stasi-agenten. Een van hen heeft zelfs kanselier Brandt ten val gebracht. Ik ben eens benieuwd hoe zij politie en geheime diensten zal inzetten. Ze zal het niet aan de grote klok hangen. Maar geloof me, haar personeel is nu al op pad.
