Beste Gert Verhulst, u hebt de humor van Bart De Wever – wist u dat?

Beste Gert Verhulst,

Uw financiële nalatenschap ligt ongetwijfeld al verankerd in slimme vennootschappen en dito holdings, zodat alles integraal naar de kinderen kan zonder dat die ook maar een cent successierechten hoeven te betalen – zoals gewone, simpele dutsen dat doen als ze pakweg een ouderlijk stulpje erven. Maar hebt u ook al eens stilgestaan bij uw sociale en intellectuele nalatenschap? Wat wordt uw plek in de Vlaamse canon? Hoe zal men hier twintig jaar na uw dood over u praten en oordelen?

Ik moest daaraan denken toen ik woensdag het eerste deel van de tv-documentaire over Johan Anthierens zag op Canvas – een portret van de schrijver die voor velen, onder wie uw dienaar, altijd toch wel een held is geweest, iemand wiens charmante baldadigheid je alleen maar kon bewonderen. Ook u kent de clichés waaronder de man, die op 20 maart 21 jaar dood is, nog altijd wordt bedolven: hij was Dwars, Rebels en Recalcitrant – jawel, een heus Enfant Terrible. Pijnlijk armtierige termen om een columnist mee te vatten die vooral de totale onafhankelijkheid begeerde en naar waarheid wilde schrijven over de wereld en het leven, ook als dat hemzelf en – veel vaker – anderen pijn deed.

Achterklap

Johan Anthierens zat gebeiteld bij Knack tot hij blindelings in het diepe sprong om zijn grote droom te verwezenlijken met De Zwijger. Toen dat project op de klippen liep, had hij – dat heb ik toch altijd gevonden – gewoon moeten terugkeren naar Knack, om daar tot zijn dood verder te bouwen aan een oeuvre dat nog rijker zou zijn geweest dan het nu al is: de twee stevige bundels die Brigitte Raskin en Karel Anthierens samenstelden, verdienen een onmiddellijke herdruk en bestsellerstatus – doch dit terzijde. Wat ik wil zeggen, is dat Johan Anthierens te veel bruggen had verbrand om terug te kunnen naar Knack – hij had in De Zwijger te veel achterklap laten verschijnen.

Zo had hij op den duur overál vijanden en eindigde hij op een eiland. Velen die hem nu fêteren – onder wie lakeien van de macht – zouden met een boog om hem heen lopen mocht hij vandaag nog even cassant en genadeloos uithalen. Zelfs onder journalisten heerst flink wat hypocrisie: mediakritiek is iets dat in Vlaanderen niet bestaat, en voor zover het bestaat, wordt de dader met de nek aangekeken. Laat het een teken des tijds zijn: veel van wat Anthierens schreef, zou nu de drukker niet meer halen.

Behaagziek

Voor alle zekerheid, ik heb het dan niet over zijn kritiek op Kerk en Koning, waar in de Canvasdocumentaire zovelen nog altijd paf van stonden: vandaag heeft zelfs Kabouter Plop kritiek op Kerk en Koning. Nee, ik heb het over dat zelfdestructieve kantje van hem, die neiging om brokken te maken en soms zelfs vrienden aan zijn degen te rijgen.

Achter zijn schrijfmachine maakte Anthierens geen compromissen en daarvoor betaalde hij de prijs. In vergelijking met hem zijn alle columnisten die vandaag een podium hebben, een stelletje behaagzieke marketeers, die hun bazen en bruggen zeer goed soigneren. Beeld u maar eens in wat er zou gebeuren mocht ik hier nu schrijven dat ons zusterblad Humo, waar de volstrekt wereldvreemde redactie in de overtuiging leeft dat ze de Vlaamse New Yorker maakt, toch maar een soort Dag Allemaal zonder dt-fouten is – nee, ik kijk wel uit, al ben ik van plan om voortaan wat flinker te zijn. Mocht u mij dientengevolge ooit in de goot vinden, hoop ik dat u mij een boterham met Samsonworst wilt toestoppen.

Bent u er nog, eigenlijk?

Docusoap

Dan kom ik ter zake. Behalve naar documentaires op Canvas kijk ik ook altijd trouw naar uw programma’s, van Gert Late Night tot De Verhulstjes. Aldus ben ik nu tot de conclusie gekomen dat u de volmaakte Anti-Anthierens bent. U vertegenwoordigt alles wat hij niet was en omgekeerd. U zat ook gebeiteld, bij de VRT, sprong in het diepe om een droom te realiseren en maakte daarvan een verbluffend succes. U hebt nog nooit een enkele brug verbrand, maar staat op uitstekende voet met iedereen die ertoe doet in de media. Als Klaasje vertrekt bij K3 en u vervanging zoekt, krijgt u een diepte-interview in De zevende dag.

U eindigt ook wel op een eiland, maar dan eentje in de Caraïben, waar u zich met de helikopter van uw villa naar het strand zult begeven. U worstelt niet met het leven, zoals Anthierens af en toe deed, maar bevindt zich, zo zei u in uw docusoap, op het hoogtepunt van uw geluk. Prachtig! Tussen haakjes: u hebt dezelfde humor als Bart De Wever, de man in die andere dwaze docusoap – wist u dat?

Maar hoe zal de geschiedenis over u oordelen? Dát was de vraag. Wat wordt uw plek in de Vlaamse canon? U denkt nu misschien dat ik u met een venijnige conclusie aan mijn degen wil rijgen, maar het tegendeel is waar. Ik denk dat we twintig jaar na uw dood het werk van Anthierens alleen nog clandestien zullen lezen, terwijl uw imperium zich zal uitstrekken tot en met de IJzertoren. Alles voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Samson!

De groeten aan uw erfgenamen!

Joël De Ceulaer, senior writer