Benader migratie zoals klimaat: globaal, wetenschappelijk en met afstand

Er zit een wrange paradox in de migratiedeal die de regeringsleiders van de Europese Unie beklonken hebben. Aan de ene kant is het akkoord alweer zo’n typisch ‘Brussels’ compromis waar niemand zich een buil aan hoeft te vallen. Anderzijds is er het besef dat het precies de loodgieter-architecten van het type Angela Merkel zijn die als enige in staat blijven om het Europese project uit de klauwen van de politieke pyromanen te houden.

De zwakste flank van het EU-akkoord is de vrijblijvendheid ervan. Het plan blijft om ‘ontschepingsplatforms’ te bouwen in Afrika, maar er ligt geen enkele afspraak met een bereidwillig Afrikaans land in het verschiet. Europese lidstaten willen in afwachting eigen gesloten centra bouwen, maar het valt nog te bezien wie een deel van de geaccepteerde vluchtelingen zal opnemen.

Toch zou het een vergissing zijn om het akkoord als een vodje papier af te serveren. De deal geeft wel degelijk richting en krachtsverhoudingen aan. Die zijn rap aan het wijzigen. Almaar meer schuift de nieuwe Europese consensus op naar het xenofobe, rechts-populistische discours van een Viktor Orbán.

Verantwoordelijkheid nemen

Hoe dan ook is ook dit akkoord bijna uitsluitend gericht op het repressief buiten houden van zo veel mogelijk migranten. Dat perspectief laat een belangrijk deel van de werkelijkheid buiten beeld. Bijvoorbeeld dat Europese landen ook nu al slechts een relatief bescheiden deel van de internationale migratie te verwerken krijgen. Of dat Europa, met zijn handels- en landbouwbeleid, veel effectiever zou kunnen inwerken op de bron van migratie uit de sub-Sahara, als het dat zou willen.

Zeer terecht heeft Italië aangeklaagd dat het zowat als enige de migratiedruk moet opvangen. Dat is inderdaad politiek en maatschappelijk onhoudbaar.

De oorzaak van dat probleem ligt evenwel niet bij de migratie zelf. Die wordt sluw gepresenteerd als een kolkende stroom van miljoenen gelukzoekers. In werkelijkheid zijn de cijfers, alle verhoudingen in acht genomen, voor Europa nog redelijk onder controle. De knoop ligt bij de koppige weigering van andere EU-lidstaten om hun deel van de verantwoordelijkheid op te nemen.

In een opiniestuk in de Britse krant The Guardian roepen ruim 500 progressieve spraakmakers, onder wie econoom Thomas Piketty, op om het perspectief te verbreden. Net zoals er een VN-panel van wetenschappers de stand van het klimaat opmeet, zou er ook voor migratie een intergouvernementele organisatie moeten komen, stellen ze. Dat migratiepanel kan dan de kwestie afstandelijk, globaal en met wetenschappelijke argumenten benaderen.

Beleid stoelen op wetenschappelijk, evidencebased advies is niet bepaald de geprefereerde tactiek van de populisten. Juist daarom zouden andere politici de optie moeten overwegen. Het alternatief is zelf de populistische ballon mee blijven opblazen. Tot er ooit echt iets knapt in de Europese democratische ruimte.