België is de grote afwezige in het debat over de staatshervorming

Alain Gerlache overschouwt de politieke actualiteit. Zijn column verschijnt tweewekelijks, afwisselend met Dave Sinardet.

“België heeft een toekomst”. Als je het hem vraagt, heeft ChatGPT een duidelijk antwoord. De chatbot legt uit: “Het is een ontwikkeld en stabiel land met een divers economisch systeem, een solide gezondheidszorg, goed ontwikkelde infrastructuur en een multiculturele samenleving.” Hij verwijst ook naar de geschiedenis: “Hoewel België in het verleden politieke en sociale uitdagingen heeft gehad, heeft het bewezen over de capaciteit te beschikken om deze te overwinnen en zich verder te ontwikkelen”. Toch blijft de artificiële intelligentie voorzichtig: “Echter, zoals voor elk land, zal de toekomst van België afhangen van de capaciteit om de toekomstige uitdagingen te overwinnen en zich politiek, economisch en sociaal verder te ontwikkelen”. Zelfs als je twijfels over ChatGPT hebt, moet je toegeven dat het zich in deze tijd van permanente verkiezingskoorts genuanceerder en gematigder uitdrukt dan veel politici, die door de burgers betaald worden.

Zo lijkt de campagne van de N-VA voor het confederalisme steeds meer op die voor de brexit in het Verenigd Koninkrijk in 2016. Alles wat fout loopt, is de schuld van België en de Franstaligen. De Walen profiteren van de welvaart van hardwerkende Vlamingen. Alles zal beter gaan als Vlaanderen de controle over zijn lot terugneemt. Zullen we binnenkort een bus op de Vlaamse wegen zien rijden met op de zijkant het bedrag dat het einde van de transfers Vlaanderen elke week zal opleveren, zoals de rode brexitbus die de Britten extra financiering voor de NHS beloofde? Ondertussen weten we hoe het met de National Health Service zit. Vorige week nog pakte de Vlaamse minister van Justitie, Zuhal Demir (N-VA), uit met een plan om Justitie te splitsen. Maar toen ze dat in de studio van Terzake kwam verdedigen, klonk ze weinig overtuigend, terwijl communicatie toch een van haar sterke punten is. Het is pijnlijk als je wilt bewijzen dat het confederalisme alles eenvoudiger zal maken, maar uiteindelijk de indruk wekt dat het nog veel ingewikkelder zal zijn dan vroeger.

Back to basics.

Toch slaagt de N-VA er met deze campagne in om de Vlaamse autonomie, het DNA van haar programma, weer centraal te plaatsen in het politieke spel. Kijk maar naar de reacties die ze uitlokt, vooral dan bij de verdedigers van de eenheid van het land. Met hun kritiek op de vaagheid van het begrip confederalisme hebben ze een punt. Confederalisme is een manier om de kiezers gerust te stellen die België niet willen zien uiteenvallen en een formule om zo dicht mogelijk bij de onafhankelijkheid te komen zonder daar de nadelen van te ondervinden, onder meer op Europees niveau. Toch lijkt het dat de tegenstanders van de N-VA in het defensief worden geduwd. Denken ze echt dat ze het Belgische nationale gevoel in het noorden van het land nieuw leven kunnen inblazen door te beweren dat de treinen in een onafhankelijk Vlaanderen ook vertraging zullen hebben?

Ook aan Franstalige kant draait alles nu weer rond de N-VA. Als PS-voorzitter Paul Magnette in de krant Le Soir verklaart dat hij kandidaat is voor het premierschap, werpt hij zich duidelijk op als de tegenstander bij uitstek van de N-VA. In zijn interview heeft hij het over zijn ambitie, over coalities, over het sociaal en economisch beleid. Maar hij vertelt niets over zijn visie op België die hij als een alternatief ziet voor het confederalisme. Dat is het grote probleem van de tegenstanders van een nieuwe staatshervorming die meer autonomie zou geven aan de deelstaten: ze hebben geen toekomstproject voor België.

Dat is niet verrassend in een land zonder nationale partijen, op de marxisten na. Maar als de traditionele partijen in de jaren 60 en 70 splitsten, dan was daar toch een reden voor. Het was geen ongeluk van de geschiedenis dat niets te maken heeft met de manier waarop België ontstaan is. Al meer dan vijftig jaar valt dit land langzaam uiteen als gevolg van communautaire crisissen en hervormingen die de politieke spanningen hebben doen afnemen, maar wel ten koste van meer en meer complexiteit. Nooit of bijna nooit werd de omgekeerde vraag gesteld: welk België willen wij? Misschien is het nu te laat. Of toch niet? Het is niet aan ChatGPT om daar een antwoord op te geven, maar aan de bevolking en vooral aan de nieuwe generaties, want een land zonder project is een land zonder toekomst.