Bart Maddens: ‘In alle partijen worden individuele campagnes betaald door de partij’

What’s the big deal? Dat dacht ik dinsdag toen ik het verhaal hoorde over Sihame El Kaouakibi. Een topkandidate in de kieskring Antwerpen geeft een kleine 54.000 euro uit aan haar campagne, en die wordt integraal betaald door de partij. Wat is daar nu zo abnormaal aan ?

In alle partijen wordt het overgrote deel van de individuele campagnes betaald door de partij. Bij Open Vld werd de helft van alle hoogstgeplaatste kandidaten, zoals El Kaouakibi, ten belope van minstens 90 procent gefinancierd door de partij. De gemiddelde Open Vld-kandidaat moest in 2019 slechts voor 2.177 euro in de eigen portemonnee tasten. De rest werd door de partij bijgelegd.

Dat is ook logisch. De partijen zitten op een berg geld, dankzij de gulle overheidsfinanciering. Maar anderzijds kunnen ze daarvan slechts een beperkt bedrag uitgeven. Het maximum bedrag voor de partijcampagne is immers laag : één miljoen euro. Dat bedrag wordt bovendien niet geïndexeerd, in tegenstelling tot de partijdotaties. Dan ligt het voor de hand dat de partijen hun overtollige middelen doorsluizen naar de kandidaten. Bij Open Vld werd zo in totaal 2,4 miljoen euro getransfereerd naar de individuele campagnes.

De kwestie draait vooral rond de manier waarop dat geld bij de kandidaten terechtkomt. In de meeste gevallen gaat het om een gemeenschappelijke campagne. Er wordt bijvoorbeeld een folder verspreid in de hele kieskring, waarin de verschillende kandidaten worden voorgesteld. De kostprijs van die folder wordt dan uitgesmeerd over alle kandidaten. Die verschijnt in de aangifte van de kandidaat als een uitgave in het kader van een gemeenschappelijke campagne, gefinancierd door de partij. De kandidaat zelf krijgt dat geld nooit te zien.

Rechtstreeks

Bij Sihame El Kaouakibi lijkt dat anders te zijn gegaan. Zij kreeg het geld rechtstreeks. Ook al blijkt, tussen haakjes, dat ook in haar geval het grootste deel van de uitgaven deel uitmaakten van een gemeenschappelijke campagne, althans volgens haar aangifte. Open Vld heeft dus wel nog het een en ander uit te klaren.

Maar ten gronde stelt zich de vraag: is het zo verkeerd dat een kandidate geld krijgt van de partij om dat naar eigen goeddunken uit te geven aan de campagne? Dat lijkt me beter dan de huidige praktijk. De meeste kandidaten mogen slechts 5.000 euro uitgeven (wat overigens belachelijk weinig is om campagne te voeren in een hele provincie). Dan zegt de partij: 4.000 euro van dat bedrag moet je opzijzetten voor de partijcampagne, bijvoorbeeld voor die folder van daarnet. De doorsnee kandidaat is opgelucht, want hij of zij hoeft niet meer dan 1.000 euro van de eigen rekening te halen.

Tenzij die kandidaat ambitieus is en liever wat meer zou investeren in de campagne, bijvoorbeeld om eigen accenten te leggen. Maar dat mag niet van de partij. In feite krijgt de gewone kandidaat een campagneverbod opgelegd. Deels omdat het uitgavenplafond zo laag is, deels omdat de partij beslag legt op de weinige uitgaven die toegelaten zijn. De kandidaat wordt financieel aan de leiband gelegd. Hij of zij kan niet anders dan braafjes in de pas te lopen en zich in te schakelen in de partijcampagne. Triestig is dat.

Eigen profiel

Dan is het ‘systeem-Sihame’ vanuit democratisch oogpunt toch veel gezonder. De partij geeft het vertrouwen aan een kandidate, maakt haar verantwoordelijk voor de eigen campagne, laat haar toe om een eigen profiel uit te bouwen en stelt daarvoor een bepaald bedrag ter beschikking. Uiteraard moet de kandidate dan wel kunnen bewijzen dat het geld effectief werd uitgegeven aan de campagne.

De meeste partijen durven dat systeem niet toe te passen omdat ze vrezen voor dissidente geluiden tijdens de campagne. Ze zijn bang voor hun eigen kandidaten. Dat is trouwens ook de reden waarom het individuele plafond zo laag wordt gehouden. Kandidaten die achter de rug van de partij communiceren met de kiezer? Daar gruwelt de partijtop van.

Het siert Open Vld dat ze het voor Sihame El Kaouakibi anders heeft aangepakt. Alleen had de partij dat beter voor alle kandidaten gedaan. Als die allemaal een vrij te besteden bedrag hadden gekregen, dan zou er nu niet zo veel frustratie zijn.

En nu we toch bezig zijn, waarom zou het ‘systeem-Sihame’ niet veralgemeend kunnen worden? In de plaats van zo veel geld te geven aan de partijen zou de overheid de kandidaten beter rechtstreeks financieren, door een deel van hun verkiezingsuitgaven terug te betalen. Dat zou pas een krachtige en zinvolle maatregel zijn om de particratie af te remmen.