Armoede zet de deur wagenwijd open voor kinderarbeid, ik kan erover meepraten

Iedereen werd afgelopen week opgeschrikt door de wantoestanden bij onderaannemingen van PostNL. Zwartwerk, ellenlange werkuren, tewerkstelling van mensen zonder wettig verblijf. Ook de tewerkstelling van dertien-, veertienjarigen, oftewel kinderarbeid. Laat me dat even herhalen: kinderarbeid. Het raakt me om vast te stellen dat de negentiende eeuw niet stopte in de eenentwintigste eeuw: kinderarbeid heeft nooit opgehouden te bestaan en is gelinkt aan armoede.

Zure smaak van Limburgse aardbeien

Het is de zomer van 1997 en ik begin aan mijn eerste baan. Dertien jaar ben ik dan. Uiteraard een tewerkstelling zonder contract, want officieel werken kan niet op die leeftijd. Ik mag met mijn mama mee enkele weken aardbeien plukken. Om vijf uur in de ochtend opstaan om de werkdag te kunnen starten om half zeven. Al schuifelend vooruitkruipend op het veld om die blauwe bakjes netjes te vullen.

Een jaar later sta ik in een keuken van een Grieks restaurant. Al snel volgt een hele reeks aan uitbuit- en kutbaantjes, veelal in de horeca, en werk ik ook door de week. Wanneer ik afstudeer om ‘echt te gaan werken’, ben ik eigenlijk al fysiek en mentaal uitgeput. Veel te vroeg opgezadeld met de stress van het combineren van werk, studeren en de medeverantwoordelijkheid van de financiën. Naast deze vermoeidheid zijn mijn gemengde gevoelens met aardbeien nog steeds niet verdwenen. Evenals die kinderarbeid, zo blijkt.

Brussel zo Limburgs als maar kan

Maar kinderarbeid overkwam niet alleen mij. Jaren later in 2012 zie ik een aantal Brusselse jongeren met ditzelfde lot beschoren. Met het enige verschil dat ik in mijn tijd netjes naar school ging terwijl de jongeren hier af en toe spijbelen om een centje bij te verdienen.

Wat hebben die Brusselse jongeren en ik gemeen met elkaar? Wij zijn allemaal geboren in een arm gezin waar inkomens onder de armoedegrens liggen. Geboren in een gezin waarin geldproblemen de kern van de meeste (luidruchtige) conflicten van de ouders bepalen. Wegkijken kan niet. De armoede zorgt er net voor dat kinderen op heel jonge leeftijd realiseren dat geld (helaas) een belangrijke rol speelt in het volwassen leven, en dat je beter zo snel mogelijk je deel kunt bijdragen om geen ‘extra last’ te zijn voor je ouders.

Andere tijden, zelfde systeem

Kinderarbeid bestaat nog altijd. Het plukken van aardbeien verschuift naar nieuwe sectoren zoals bedrijfjes rond PostNL. Kinderarbeid is inherent gelinkt aan de thuissituatie van die kinderen en zal blijven bestaan zolang armoede bestaat. Als dat niet ten gronde wordt aangepakt op het politieke niveau, sluimert in onze samenleving de toegang tot de informele economie waar die kinderen in terechtkunnen.

Dat brengt ons ook bij de kwestie van studentenjobs. Die worden vaak afgeschilderd als ‘een centje bijverdienen’. Maar hoeveel van die jongeren doen dat omdat ze hun ouders mee moeten ondersteunen? In welke precaire jobs komen ze door deze nood terecht? En moeten we dat normaal vinden?

Straf niet de kinderen … niet nog een keer

Het is een sterk signaal dat de regering deze sector wil hervormen. Het is belangrijk dat inspectiediensten deze toestanden aan het licht brengen, zonder de kinderen te straffen. Je lost de kinderarbeid op dat moment op, de context waarin kinderen opgroeien verandert daarmee niet.

Voor de coronacrisis groeide één op de vijf kinderen in België op in armoede. Dat cijfer is er niet beter op geworden. Het zorgt ervoor dat de rechten van kinderen worden geschonden in andere domeinen zoals huisvesting en onderwijs, maar ook in het recht op kind zijn.

Deze regering heeft een aantal goede hefbomen om het armoedeprobleem aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan het optrekken van de leeflonen, pensioenen, de bestrijding van energiearmoede enzovoort.

We hebben evenwel behoefte aan duurzame werkgelegenheid voor de ouders van die kinderen, verbonden aan een inkomen dat een menswaardig leven mogelijk maakt. Want mensen in armoede komen terecht in precaire jobs met deeltijdse werkcontracten, flexibele uurroosters, lage lonen en kwetsbare statuten. Een toestand die hun kinderen vatbaar maakt voor kinderarbeid. Kinderen die op de schoolbanken thuishoren en niet op de werkvloer. Hoe groot de omvang van het probleem daadwerkelijk is, weet ik niet. Ik beschik niet over de cijfers. Wat ik wel weet, is dat het niet uitmaakt. Want elkeen is er een te veel.