‘Als Poetin denkt dat hij de wereld kan gijzelen, is dat weer een fatale misrekening’

Paul Krugman is nobelprijshouder economie en columnist bij The New York Times.

Toen Vladimir Poetin Oekraïne binnenviel, dachten de meeste waarnemers dat het een uitgemaakte zaak was. Het machtige Russische leger zou in enkele dagen Kiev en andere grote steden veroveren en het Westen zou met zijn gebruikelijke schuchterheid reageren. In plaats daarvan houden Kiev en Charkiv na 14 dagen oorlog stand en loopt de invasie vast op de hardnekkige weerstand van de Oekraïners. Tegelijkertijd brengen de strenge westerse sancties de Russische economie harde klappen toe.

Dat kan natuurlijk veranderen: de Russische troepen kunnen weer in het offensief gaan, bange westerse regeringen kunnen hun sancties opheffen. Maar voorlopig zijn de gevolgen voor Poetin erger dan hij zich had kunnen voorstellen.

Jammer genoeg heeft het verzet tegen agressie een prijs. De gebeurtenissen in Oekraïne en Rusland zullen de wereldeconomie duur te staan komen. De vraag is: hoe duur?

Ik vermoed dat het erg zal worden, maar niet rampzalig – en zeker niet zo erg als de olieschokken die de wereldeconomie in de jaren 1970 teisterden.

Rusland is een belangrijke exporteur van olie en aardgas. Zowel Rusland als Oekraïne zijn grote uitvoerders van graan. De oorlog heeft dan ook ernstige gevolgen voor de energie- en voedselprijzen.

Laten we beginnen met de energie. Tot nu toe blijft Europa Russische olie en Russisch gas kopen. De Verenigde Staten hebben de olie-import uit Rusland in de ban gedaan, maar dat heeft weinig belang, want Amerika kan elders kopen, Rusland elders verkopen. Toch reageren de markten alsof de toevoer zal worden verstoord door toekomstige nieuwe sancties of omdat de grote energiebedrijven onder druk van de publieke opinie vrijwillig de handel met Rusland stopzetten. Als gevolg daarvan is de reële prijs van de olie, aangepast voor de inflatie, nu bijna even hoog als tijdens de Iraanse revolutie van 1979.

Eerlijk gezegd begrijp ik dat niet goed. Rusland is dan wel een grote olieproducent maar vertegenwoordigt toch slechts ongeveer 11 procent van de wereldproductie, terwijl de Perzische Golf in de jaren 1970 een derde van de olie van de wereld leverde. En Rusland zal waarschijnlijk manieren vinden om een beduidend deel van zijn olie ondanks de sancties te verkopen.

De wereldeconomie is bovendien veel minder afhankelijk van olie dan vroeger. De ‘olie-intensiteit’, het aantal verbruikte vaten olie per reële dollar van het bruto binnenlands product, is sinds de jaren 1970 gehalveerd.

En het aardgas? Europa is voor een groot deel van zijn bevoorrading afhankelijk van Rusland. Maar het gasverbruik is sterk seizoensgebonden, zodat de gevolgen van de Russische verstoring zich pas laat dit jaar zullen laten voelen. Europa heeft dus de tijd om zich minder kwetsbaar te maken. Kortom, de energiecrisis die Poetin heeft uitgelokt, zal waarschijnlijk niet rampzalig zijn.

Voedsel zou een groter probleem kunnen zijn dan energie. Voor Poetins oorlog waren Rusland en Oekraïne samen goed voor meer dan een kwart van de mondiale tarwe-export. Nu wordt Rusland door sancties getroffen en is Oekraïne een oorlogszone. Geen wonder dat de tarweprijzen van minder dan 8 dollar per bussel vóór de invasie gestegen zijn naar ongeveer 13 dollar vandaag.

In rijke delen van de wereld, zoals Noord-Amerika en Europa, zullen de prijsstijgingen pijn doen maar grotendeels draaglijk zijn, omdat consumenten in geavanceerde landen een relatief klein percentage van hun inkomen aan voedsel besteden. In armere landen, waar voedsel een enorm deel van de gezinsbudgetten opeist, zal de schok veel harder aankomen.

Wat zal ten slotte de impact van de oorlog in Oekraïne op het economische beleid zijn? De hoge olie- en voedselprijzen zullen de inflatie, die al gevaarlijk hoog is, verder doen stijgen. Zal de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank, de rente verhogen, met nadelige gevolgen voor de economische groei?

Waarschijnlijk niet. De Fed focust sinds lang niet op de algemene inflatie maar op de kerninflatie, die geen rekening houdt met volatiele voedsel- en energieprijzen – een beleid dat zijn waarde heeft bewezen. Hij zou de Poetin-schok dus moeten negeren. De beleggers lijken dat trouwens ook te denken, want de marktverwachtingen ten aanzien van het beleid van de Fed voor de volgende maanden zijn helemaal niet veranderd.

Mijn besluit: de Russische schok voor de wereldeconomie zal hard zijn, maar waarschijnlijk niet erg hard. Als Poetin denkt dat hij de wereld kan gijzelen, is dat weer een fatale misrekening.

_{© 2022 The New York Times Company}