Als de oorlog in Oekraïne niet snel stopt, zal hij gevaarlijker worden

Henri Guaino, gewezen topadviseur van de Franse president Nicolas Sarkozy, waarschuwde onlangs in de Parijse krant Le Figaro dat de Europese landen onder de kortzichtige leiding van de Verenigde Staten “slaapwandelend een oorlog met Rusland tegemoetgaan”. Hij leende daarbij een metafoor die de historicus Christopher Clark gebruikte om het voorspel van de Eerste Wereldoorlog te beschrijven.

Guaino begrijpt natuurlijk wel dat Rusland de rechtstreekse schuldige van de oorlog in Oekraïne is. Het was Rusland dat in het najaar en de winter troepen samentrok en – nadat het een reeks veiligheidsgaranties had geëist die de NAVO afwees – op 24 februari in de aanval ging.

Maar de Verenigde Staten hebben geholpen om dit tragische, lokale en dubbelzinnige conflict in een potentiële wereldbrand te veranderen. Volgens Guaino heeft het Westen, aangevoerd door de regering-Biden, de logica van de oorlog verkeerd begrepen en kan hij nu misschien niet meer gestopt worden.

Hij heeft gelijk.

In 2014 steunden de Verenigde Staten een opstand – die in de laatste fasen gewelddadig was – tegen de legitiem verkozen Oekraïense regering van de pro-Russische Viktor Janoekovitsj. (De verdedigers van de rebellie hebben het vaak over de corruptie van die regering, maar corruptie is een eeuwig Oekraïens probleem, tot op de dag van vandaag). Daarna annexeerde Rusland de Krim, een historisch Russischtalig deel van Oekraïne en sinds de 18de eeuw de thuisbasis van de Russische Zwarte Zeevloot.

Je kan het oneens zijn over de Russische aanspraken op de Krim, maar de Russen nemen ze ernstig. Honderdduizenden Russische en Sovjet-soldaten zijn gesneuveld in de verdediging van Sebastopol tegen Europese troepen, eerst in de Krimoorlog en later in de Tweede Wereldoorlog. In de afgelopen jaren was de toestand in de Krim onder Russische controle stabiel. De Europese buren van Rusland wensten geen slapende honden wakker te maken.

Maar de Verenigde Staten hebben de annexatie nooit aanvaard. Op 10 november 2021 ondertekenden de VS en Oekraïne een ‘handvest voor strategische samenwerking’ dat pleitte voor een Oekraïense toetreding tot de NAVO, de ‘aanhoudende Russische agressie’ veroordeelde en sprak van een ‘onwankelbare inzet’ voor de terugkeer van de Krim naar Oekraïne.

Volgens Guaino heeft dat handvest Rusland ervan overtuigd dat het moest aanvallen of aangevallen worden. “Dit was het onvermijdelijke proces van 1914 in al zijn schrikwekkende zuiverheid.”

Het is ook Poetins verklaring voor zijn oorlog. “Er was een constante toevoer van de modernste militaire uitrusting”, zei hij tijdens de jaarlijkse overwinningsparade op 9 mei. “Het gevaar werd elke dag groter.”

Militair steunpakket van 40 miljard dollar

Misschien had hij gelijk, misschien ook niet. Maar het grillige verloop van de oorlog in Oekraïne bevestigt zijn diagnose. Ten tijde van de Sovjet-Unie had Oekraïne een belangrijke militaire industrie, maar in 2014 had het land vrijwel geen modern leger meer. De oligarchen, niet de staat, bewapenden en financierden sommige van de milities die in het oosten tegen de door Rusland gesteunde separatisten vochten. Toen begonnen Verenigde Staten het Oekraïense leger te bewapenen en te trainen. Onder president Barack Obama gebeurde dat nog aarzelend, maar onder Trump stroomde het moderne materieel toe en nu is het land tot de tanden gewapend.

Sinds 2018 heeft Oekraïne Javelin-antitankwapens van de VS ontvangen, artillerie van de Tsjechische Republiek, Baktyar-drones van Turkije en andere wapens van de NAVO. De Verenigde Staten en Canada hebben onlangs moderne door Groot-Brittannië ontworpen M777-houwitzers gestuurd die GPS-geleide Excalibur-granaten afvuren. President Biden heeft net een militair steunpakket van 40 miljard dollar goedgekeurd.

Daarom is het fout om met de Russische prestaties op het slagveld te spotten. Rusland wordt niet vernederd door een dapper, drie keer kleiner land met een landbouweconomie. Het houdt zich – voorlopig – sterk tegen de geavanceerde economische, cyber- en militaire wapens van de NAVO.

Guaino heeft gelijk wanneer hij het Westen slaapwandelen verwijt.

De Verenigde Staten verdedigen de fictie dat je bondgenoten bewapenen niet hetzelfde is als aan de oorlog deelnemen. Maar in ons informatietijdperk wordt dat onderscheid meer en meer kunstmatig. De Verenigde Staten hebben inlichtingen geleverd die werden gebruikt om Russische generaals te doden en in de Zwarte Zee de kruiser Moskva tot zinken te brengen, waarbij ongeveer 40 zeelieden om het leven kwamen.

Bovendien spelen de Verenigde Staten misschien een meer directe rol. Er zijn duizenden buitenlandse strijders in Oekraïne. Een vrijwilliger vertelde deze maand aan de Canadian Broadcasting Corporation dat hij vocht aan de zijde van “vrienden uit het marinekorps van de VS”. De grens tussen wapens leveren en vechten wordt gemakkelijk overschreden, net als de grens tussen een oorlog bij volmacht en een geheime oorlog.

Op een meer subtiele manier dreigt een land dat een dergelijke oorlog wil voeren van een gedeeltelijke naar een volledige betrokkenheid te gaan. Dat is de kracht van de morele logica. Misschien rechtvaardigen de Amerikaanse politici de export van wapens zoals ze hun militaire begroting rechtvaardigen: macht zal de tegenstander afschrikken. Het geld is goed besteed, want je koopt er vrede mee. Maar als grotere kanonnen niet afschrikken, leiden ze tot grotere oorlogen.

Tijdens de Russische overname van de Krim in 2014 kwam een handvol mensen om het leven. Maar deze keer vecht Rusland tegen een land met gelijke en soms zelfs sterkere wapens en kiest het voor een oorlog met bombardementen die meer en meer op de Tweede Wereldoorlog lijkt.

Zelfs als we het niet eens zijn met Poetins bewering dat de bewapening van Oekraïne de oorlog heeft veroorzaakt, is ze ongetwijfeld de reden waarom die oorlog zijn huidige kinetische, explosieve, dodelijke gedaante heeft aangenomen. De rol van de VS hierin is niet passief of toevallig. Wij hebben de Oekraïners doen geloven dat zij een escalerende oorlog kunnen winnen.

Duizenden Oekraïners zijn gestorven die misschien nog hadden geleefd als de Verenigde Staten zich afzijdig hadden gehouden. Dat kan de Amerikaanse beleidsmakers een gevoel van morele en politieke verplichting geven – volhouden, het conflict escaleren, oog om oog, tand om tand.

De Verenigde Staten hebben te kennen gegeven dat ze niet vies zijn van een escalatie. In maart zei Biden dat “Poetin niet aan de macht kan blijven”. In april legde minister van Defensie Lloyd Austin uit dat de Verenigde Staten “Rusland verzwakt willen zien”.

In een interview in april waarschuwde Noam Chomsky voor de paradox van dergelijke ‘heroïsche uitspraken’. “Het is misschien opwindend om Winston Churchill na te doen, maar eigenlijk zeggen ze: vernietig Oekraïne.”

Om vergelijkbare redenen is Bidens suggestie dat Poetin voor oorlogsmisdaden terecht moet staan buitengewoon onverantwoordelijk. De beschuldiging is zo zwaar dat ze elke terughoudendheid ontmoedigt: één oorlogsmisdaad is even erg als duizend. Het gevolg, wel of niet bedoeld, is dat vredesonderhandelingen onmogelijk worden.

De toestand op het Oekraïense slagveld is complex geworden. Zowel Rusland als Oekraïne hebben zware verliezen geleden. Maar ze hebben ook allebei vooruitgang geboekt. Rusland heeft nu een landbrug naar de Krim, controleert vruchtbare landbouwgrond en grondstoffen en heeft sinds kort de overhand op het slagveld. Oekraïne kan na een sterke verdediging van zijn steden op meer steun, knowhow en wapens van de NAVO rekenen – een sterke aansporing om de oorlog niet snel te stoppen.

Toegeven aan waanzin

Maar als de oorlog niet snel stopt, zal hij gevaarlijker worden. “Binnen de twee volgende maanden moeten onderhandelingen beginnen”, waarschuwde Henry Kissinger, de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken. “Anders zullen er spanningen ontstaan die moeilijk op te lossen zijn.” Hij riep op tot een terugkeer naar de status quo van voor de oorlog. “Voorbij dat punt zal de oorlog niet meer over de vrijheid van Oekraïne gaan. Dan wordt het een nieuwe oorlog tegen Rusland zelf.”

In dat opzicht zitten Guaino en Kissinger op dezelfde lijn. “Toegevingen doen aan Rusland is toegeven aan agressie”, waarschuwde Guaino. “Maar geen toegevingen doen, is toegeven aan waanzin.”

De Verenigde Staten doen geen toegevingen. Dat zou gezichtsverlies betekenen. Er zijn verkiezingen in aantocht. En dus snijdt de regering onderhandelingen de weg af en tracht ze de oorlog op te voeren. Wij willen winnen. Na verloop van tijd kan de enorme import van dodelijke wapens, ook na de nieuwe toezegging van 40 miljard dollar, de oorlog naar een ander niveau brengen. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky waarschuwde in een toespraak tot studenten dat de bloedigste dagen van de oorlog nog moeten komen.

© 2022 The New York Times Company